(muhandislik)
psixologiyasi, estetika,
sotsiologiya va boshqalar
bilan birga shakllanadi va rivojlanadi.
Tishli mufta
— harakatlantirish muftasi aniq ishlanmagan va
montaj qilinganligi, elastik deformarsiya natijasida bir-biriga nisbatan
biroz qiyshaygan (1,5% gacha),
siljigan vallarni biriktiradi,
aylantirish momentini uzatadi. Tishli mufta tashqi tishli ikkita vtulka
(biriktiriladigan vallarning uchlariga kiyg‘iziladi)dan va ichki tishli
ikkita oboymadan iborat (vtulkalar bilan
tishlashadi va boltlar
bilan o ‘zaro biriktiriladi).
Tishli g‘ildirak
— shakliga qarab silindrik va konussimon tishlari
to Lg‘ri, qiyshiq va egri chiziqli xillari mavjud. Tishning qadami
n m
bilan aniqlanadi,
bunda
m —
tishlar moduli, л =3,14.
Tishli uzatma
— vallar orasidagi aylanma harakatni uzatadigan
va aylanish chastotasi (harakat tezligining darajasi)ni o ‘zgartiradigan
tishli g‘ildiraklar (yoki tishli g'ildirak va reyka yoki tishli g'ildirak va
chervyak)dan iborat mexanizm. Oddiy bir pog'onali
tishli uzatma
stoyka (tirgovuch), yetakchi va yetaklanuvchi g‘ildiraklardan iborat.
Bir necha bir pog‘onali tishli uzatmani ketm a-ket qo'shib, ko‘p
pog'onali tishli uzatma hosil qilinadi. Tishlarning xiliga qarab tog‘ri
tishli, qiyshiq tishli (vintli) va shevronli (kombinatsiyalashgan),
aylanish o ‘qlarining o ‘zaro vaziyatiga ko‘ra parallel joylashgan
o‘qlarda silindrik, kesishgan o ‘qlarda konussimon va ayqash o'qlarda
joylashgan chervyakli — gi perboloidli (vintli, gipoidli) tishli uzatma
xillari mavjud.
