|
INDIA INTERNATIONAL SCIENTIFIC ONLINE CONFERENCEBog'liq Tursunov Mirzo MaxmudovichINDIA INTERNATIONAL SCIENTIFIC ONLINE CONFERENCE
THE THEORY OF RECENT SCIENTIFIC RESEARCH IN THE FIELD OF PEDAGOGY
78
yo'li bilan hal qilinadigan muammolarga qaratilgan. Tilshunoslik va vaziyatli hodisalar
asosan alohida ajratilgan holda ko'rib chiqiladi, bu esa mashqlarga bir o'lchovli xususiyat
beradi. Gapirish ko
‟
nikmalari uchun mashqlarning yagona tipologiyasi mavjud emas.
Odatda didaktik va uslubiy qo'llanmalarda kommunikativ mashqlar sifatida keltirilgan.
Umumiy tuzilish yoki bo'linma qiyin, chunki o'qituvchilar va o'quvchilarga talablar har xil.
Jismoniy mashqlar tipologiyasini, masalan, mahorat darajalariga qarab yaratish mumkin.
Keyin bizda o'zgaruvchan, har xil va nihoyat erkin so'zlash uchun vazifalar va mashqlar
mavjud. Agar so'zlashuvni dialogik va monologik nutqqa bo'lishdan kelib chiqadigan bo'lsa,
monologik va dialogik nutqni rivojlantirish uchun vazifalar va mashqlarni ta'minlaydigan
mashqlar tipologiyasi natijalari. Bir nechta mualliflar tomonidan taklif qilingan
mashqlarning yana bir tipologiyasi quyidagilardir:
- gapirishga tayyorlovchi vazifalar va mashqlar,
- gapirishni mustahkamlovchi vazifalar va mashqlar,
- gapirishni yaratuvchi vazifalar va mashqlar,
- gapirishni simulyatsiya qiladigan va haqiqiy muloqotga yaqinlashadigan vazifalar va
mashqlar.
Mashq tipologiyasining bunday tasavvurida gapirishni rivojlantirish bosqichlari
haqida umumiy ma'lumot berilgan. Nutqni oldindan tayyorgarliksiz qurish yoki tuzish yoki
taqlid qilish mumkin emas. Gapirishga tayyorlovchi topshiriqlar va mashqlar. Bunday
topshiriqlar va mashqlar taqlid xarakteriga ega va turlicha emas. Bundan tashqari, ular
o'qituvchi tomonidan qattiq nazorat qilinadi va faqat reproduktiv mashqlarning bir
qismidir.
a) talaffuz va artikulyatsiyani yaxshilaydigan vazifalar va mashqlar va b) so'z boyligini
oshirish uchun vazifalar va mashqlar o'rtasida farq qilinadi. a) Talaffuzni va diskriminatsion
tinglashni takomillashtirish. Bu yerda mashq va topshiriqlarning ikki turi ajratib
ko'rsatiladi. Bular: 1. O'quvchilar eshitganlari talaffuzini iloji boricha taqlid qiladigan taqlid
mashqlari. 2. Diskriminatsion eshitish, unda eshitilgan tovushlar va bir xil tovushlarni
eshitadigan so'zlar, shuningdek sintagma va jumlalar belgilanishi kerak. Ushbu
mashqlarning maqsadi o'quvchining qulog'ini o'rgatish va chet tili tovushiga ko'nikishdir.
Talaffuz mukammal bo'lishi shart emas, lekin tushunarli bo'lishi kerak, shunda muloqotda
tushunmovchiliklar bo'lmaydi.
b) So'z boyligini shakllantirish
1. O'rganuvchilar ma'lum bir naqsh bo'yicha qisqa og'zaki suhbatlar yaratadigan juftlik
ishi. Bunday dialoglar odatda ikki yoki uchta jumladan iborat bo'lib, ular qayta-qayta
takrorlanadi.
2. So'zni eslab qolish tezligiga qaratilgan zanjirli mashqlar, assotsiatsiya o'yinlari,
rasm bilan boshqariladigan mashqlar. Bu vaqt bosimi ostida amalga oshiriladigan va so'z
boyligini takrorlash uchun juda mos bo'lgan so'z mashqlari (masalan, chamadonni
qadoqlash).
30
Lug'at bilan ishlashda og'zaki nutq ustuvor ahamiyatga ega va o'quvchilarga
30
Harmer Jeremy. The Practice of English language Teaching. Cambridge, 2007
|
| |
