|
INDIA INTERNATIONAL SCIENTIFIC ONLINE CONFERENCEBog'liq Tursunov Mirzo MaxmudovichINDIA INTERNATIONAL SCIENTIFIC ONLINE CONFERENCE
THE THEORY OF RECENT SCIENTIFIC RESEARCH IN THE FIELD OF PEDAGOGY
77
leksik, grammatik, talaffuz ko
ʼ
nikmariga dahldor mashqlar tushuniladi. Ular til
hodisalarining shakliy (formal), ma
ʼ
naviy (semantik), qo
ʼ
llanish (funktsional)
qiyinchiliklarni oldini olishga, sodir bo
ʼ
ladigan xatolarni to
ʼ
g
ʼ
rilashga harakat qiladi.
Nutqiy mashqlarda esa tayyorlanmagan va tayyorlangan nutq sodir etiladi. Tayyorlangan
nutq mashqlari: taqlid qilish, shaklini o
ʼ
zgartirib aytish, jumlani taqlidiy yoki mustaqil
tuzish va ularni guruhlab aytish. Nutqiy mashqlar: tayyorlangan mashqni malakalarini
o
ʼ
stirishga mo
ʼ
ljallangan mashqlar: tayanch so
ʼ
z, gapirish rejasi, sarlavha kabilarga suyanib,
fikrni o
ʼ
zgartirish va to
ʼ
ldirib bayon etish; axborot manbalari (rasm, kino va film, matn
kabilar)dan foydalanib, fikr izhor etish; o
ʼ
rganilgan mavzuga asoslanib fikr aytish.
Tayyorlanmagan nutqni o
ʼ
rgatish mashqlar: ona tilidagi hikoya, rasm, ovozsiz film axborot
asoslariga tayanib gapirish, oldin ko
ʼ
rgan yoki o
ʼ
qigan. O
ʼ
ylagan, hayolidan o
ʼ
tkazgan fikr
mulohazalaridan tarkib topgan hayot tajribasiga kelib chiqib gapirish. Ingliz tili darsining
boshlanishida og
ʼ
zaki nutq mashguloti o
ʼ
tkazish hozir keng qo
ʼ
llanilmoqda. U eng ko
ʼ
pi
bilan 10 minut davom etadi, tinglab tushunish, gapirish mashqlari orqali amalga oshiriladi.
28
Og
ʼ
zaki nutq mashg
ʼ
ulotini o
ʼ
tkazishdan maqsad o
ʼ
quvchi, talabalarni yodidan ko
ʼ
tarilgan
so
ʼ
z, ibora, namunalarni esga tushirish, inglizcha tinglash, gapirish uchun nutq organlarini
tayyorlash, ularni inglizcha muhitga tushirishdir. Ma
ʼ
lumki, o
ʼ
quvchi, talaba inglizcha
muhitga tushsa, ularni dars davomida inglizcha tinglashi, gapirishi osonlashadi. Inglizcha
muhit rag
ʼ
batlantirishlik, turtkilik, undashlik o
ʼ
rnini egallaydi. Oldingi o
ʼ
rganilgan leksik,
grammatik, fonetik materiallarni, nutq namunalarini esga tushirish yangi materialni
tushuntirishga ham tayanch, ko
ʼ
prik bo
ʼ
ladi. Og
ʼ
zaki nutq mashg
ʼ
uloti uchun oldingi
darslarda o
ʼ
rganilgan til materiallari, iboralar, nutq namunalari material bo
ʼ
ladi, lekin
mazmuni notanish, yangi, qiziqarli ma
ʼ
lumot beradigan bo
ʼ
lishi zarur. Mazkur mashqlar
o‘quchilarning ham lug‘at boyligini oshiradi, ham gapirishga istak-xoxish beradi va ularning
og‘zaki nutqini o‘sishida muhim ahamiyat kasb etadi. Rasmni inglizcha tasvirlatish,
gapirtirish ham o
ʼ
z metodikasiga ega: so
ʼ
zlar, iboralar doskaga yoziladi, o
ʼ
qiladi, ma
ʼ
nosi
esga tushiriladi; har bir o
ʼ
quvchi, talabaga rasmga qarab doskadagi va biladigan so
ʼ
zlar
orqali gap, savol tuzdiriladi; rasmda nimani, kimni ko
ʼ
rayotganligi so
ʼ
raladi; rasmda ifoda
etilgan voqelik, vaziyat so
ʼ
raladi, ingliz tilida rasm tasvirlatiladi, hikoya qildiriladi. Rasm
o
ʼ
rniga diafilm, filmni olish mumkin. Darsda o
ʼ
quvchi, talabani ko
ʼ
proq ishtirok ettirish
uchun yuqoridagi har bir mashqni ko
ʼ
proq o
ʼ
quvchi, talabani o
ʼ
zi bajarishi ma
ʼ
qulroqdir.
Gapirish ko`nikmasining rivojlanishi turli xil subkompetentsiyalardan iborat. Ushbu
kichik ko'nikmalar talaffuz, grammatika va so'z boyligidir. Gapirish qobiliyatlarini
rivojlantirish darsda berilgan topshiriqlar va mashqlardan to'g'ri foydalanishga bog'liq.
Kerakli topshiriqlar va mashqlarni taqdim etishdan oldin, qisqacha ikki terminga izoh
beramiz. ―Vazifa‖ atamasi kommunikativ muammolarni har xil vaziyatda hal qilishni
anglatadi.
29
Vazifalar mustaqil ish uchun kirish vazifasini bajaradi va amalga oshirishning
turli usullarini taklif etadi. Boshqa tomondan, mashqlar takrorlash va konsolidatsiya qilish
28
Harmer Jeremy. The Practice of English language Teaching. Cambridge, 2007
29
Abdullayeva B.S. Fanlararo aloqadorlikning metodologik-didaktik asoslari
|
| |
