|
Informatsion texnologiyalar
|
| bet | 67/78 | | Sana | 13.12.2023 | | Hajmi | 262,61 Kb. | | #117946 |
Bog'liq O`zbekiston respublikasi
Almashtirish usullari sifatida quyidagi usullarni keltirish mumkin:
Sezar usuli;
Affin tizimidagi Sezar usuli;
Тayanch so‘zli Sezar usuli va boshqalar.
Sezar usulida almashtiruvchi harflar k ta siljish bilan aniqlanadi. Yuliy Sezar bevosita k=3 bo‘lganda ushbu usuldan foydalangan.
Affin tizimidagi Sezar usulida har bir harfga almashtiriluvchi harflar maxsus formula bo‘yicha aniqlanadi: at+b (mod m), bu yerda a,b — butun sonlar, 0≤a, bТayanch so‘zli Sezar usulida siljitish bilan birgalikda tayanch so‘z qo‘llaniladi. Тayanch so‘zni qo‘llashdan maqsad hosil qilinadigan alifboda harflar ketma-ketligini o‘zgartirishdir.
Kundalik jarayonda foydalanuvchilar ofis dasturlari va arxivatorlarni qo‘llab kelishadi. Arxivatorlar, masalan RkZir dasturida ma’lumotlarni parol yordamida shifrlash mumkin. Ushbu fayllarni ochishda ikkita, ya’ni lug‘atli va to‘g‘ridan- to‘g‘ri usuldan foydalanishadi. Lug‘atli usulda bevosita maxsus fayldan so‘zlar parol o‘rniga qo‘yib tekshiriladi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri usulda esa bevosita belgilar kombinatsiyasi tuzilib, parol o‘rniga qo‘yib tekshiriladi.
Kompyuter tarmoqlarida axborotni himoyalash deb foydalanuvchilarni ruxsatsiz tarmoq elementlari va zaxiralariga egalik qilishni man etishdagi texnik, dasturiy va kriptografik usul va vositalar, hamda tashkiliy tadbirlarga aytiladi.
Bevosita telekommunikatsiya kanallarida axborot xavfsizligini ta’minlash usul va vositalarini quyidagilar: to‘sqinlik; egalikni boshqarish; niqoblash; tartiblash; majburlash; undamoq.
Yuqorida keltirilgan usullarni quyidagicha ta’riflash qabul qilingan.
Тo‘sqinlik apparatlarga, ma’lumot tashuvchilarga va boshqalarga kirishga fizikaviy usullar bilan qarshilik ko‘rsatish deb aytiladi.
|
| |
