170
6-MAVZU. UCH O‘LCHOVLI TASVIRLAR VA ULARNI YARATUVCHI
GRAFIK DASTURLARI
Reja:
1.
3DS MAX dasturi
2.
Blender, vizuallashtirish dasturlari
Tayanch tushunchalar: modellashtrish, 3 o‘lchovli grafika,
3D,
interer,
eksterer, peyzaj,
konstruktor modellashtirish,
badiiy modellashtirish,
effekt, 3DS
MAX
3D (3-Dimensional) modellashtirish uch o‘lchovda ishlashni ko‘zda tutadi
barcha predmetlar uch xil parametrlar bilan xarakterlanadi: kenglik, chuqurlik va
balandlik. 3D dasturlarida ishlovchi foydalanuvchilar jismlar ustida virtual ishlash
va ularni tahrirlash uchun uskunalardan foydalanishadi.
Uch o‘lchovli modellashtirishning qo‘llanilish sohalari
Kompyuter texnologiyalarining qudrati yuqori sur’atlarda rivojlanishi bilan
bog‘liq real obyektlarga maksimal o‘xshash virtual obyektlarni yaratish imkoniyati
vujudga keldi.
Samarali va real vizuallashgan axborotlarni yaratishda afzal ko‘riladigan,
aynan kinematografiya, multiplikasiya va reklama faoliyati sohalarida uch
o‘lchovli modellashtirish texnologiyalari keng qo‘llaniladi.
Uch o‘lchovli modellashtirish qo‘llaniladigan asosiy sohalar:
1.
Vizual effektlar, multiplikasiya, kompyuter sanoati.
Kuchli qurilma va dasturiy ta’minotlar sababli nafaqat maksimal reallikga,
balki mavjud fizik xususiyatlarga ega bo‘lgan (oquvchanlik, egiluvchanlik,
ishqalanish va b.) turli xil predmetlarni (masalan: uy, avtomobil va b.) yaratish
imkoniyati yuzaga keldi. Ma’lum muhitni o‘rab olgan real suv sathi, turli xil
pirotexnik effektlar yaratish imkoniyati paydo bo‘ldi. Bu esa aktyorlarning
harakatsiz bir xil rangdagi fonda suratga olinishi, so‘ngra ularni yaratilgan virtual
muhit bilan to‘lik qoplanishiga olib keldi. Shuningdek virtual maydonda real joyini
o‘zgartirish mumkin bo‘lgan personaj (qaxramon)larni yaratish, shuningdek haqiqiy
171
odamga o‘xshash virtual personajlarni yaratish uchun hajmiy skanerlashdan
foydalanish imkoniyati ham tug‘ildi (5.9-rasm). Ancha oddiy usulda yaratish (har
bir kadrni qo‘lda chizish) bilan bog‘liq uch o‘lchovli multiplikasiya endilikda qo‘lda
chizishga qaraganda ko‘proq ahamiyatga ega bo‘lib qoldi.
2.
Loyihalash va dizayn. Dizaynning barcha ko‘rinishlari uchun virtual
modellar ichki va tashqi (interer va eksterer) dizayn, poligrafik dizayn, shuningdek
sanoati dizayni singari yaratiladi. Loyihalash imkoniyatlaridan biri haqiqatdan
mavjud manzara tasviri (peyzaj)ga yaratilgan virtual modelni qo‘yish hisoblanadi.
131-rasm. Haqiqiy odamga o‘xshatib yaratilgan virtual personaj obrazi
132-rasm
.
Fotosuratga yaratilgan virtual uyning muhitga moslab qo‘yilishi
Masalan: Fotosuratga yaratilgan virtual uyni atrof muhitga uning qay darajada
mos tushganligini ko‘rish maqsadida qo‘yish mumkin (132-rasm).
Konstruktorlik va badiiy modellashtirish
172
Shartli ravishda hajmiy modellashtirish ikki turga ajratiladi:
1.
Badiiy modellashtirish;
2.
Konstruktorlik - qattiq jismli modellashtirish (solid modeling).
Badiiy modellashtirishda yaratiladigan obyektning tashqi ko‘rinishi, uning
badiiy timsoli ustun ko‘yiladi (134-rasm).
134-rasm. Badiiy modellashtirish
135-rasm. Ansys dasturida modellashtirish
Qattiq jismli modellashtirish aniq fizik modellarni ishlab chiqish va obyektiv
voqelikda yuz beradigan jarayonlar uchun xizmat qiladi. Masalan: haydovchi va
uchuvchilarni o‘rgatish uchun simulyatorlar, turli tizimlar mustahkamligini
tekshirish va b. Shuning uchun birinchi o‘rinda estetika emas, balki aniq fizik hisob-
kitoblar turadi.
Masalan, Ansys dasturida barcha fizik parametrlarni hisobga olgan holda
model yaratiladi, so‘ngra ushbu modelning belgilangan qismlariga kuch berish va
uni chidamlilikga tekshirish, yo bo‘lmasa qandaydir ichki yoki tashqi nuqsonni
modellashtirish mumkin (135-rasm).
CAD/CAM tizimlari (computer-aided design - avtomatlashgan loyihalash
/ computer-aided manufacturing - avtomatlashgan ishlab chiqarish) barcha
173
zaruriy me’yorlarga muvofiq turli chizma va hajmdagi detalni yaratish imkonini
beradi.
Modellashtirishning bu ikkala turi sanoat dizaynida qo‘llanilishi mumkin.
Masalan: Avtomobilning real modelini yaratish (badiiy muharrirlar), tegishli
chizmalarni tayyorlash (CAD/CAM tizimlari) va turli qismlar chidamliligini
tekshirish (solid modeling) zarur.
Kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi sababli badiiy 3D- muharrirlarda
turli obyektlar va fizik xususiyatlari hisobga olingan effektlar (real suv sathi, qattiq
va egiluvchan jismlar)ni yaratish mumkin. Ushbu dinamik obyektlar faqatgina
samarali vizual effektlar va videolavhalar yaratish uchun foydalaniladi.
| 