|
№24-Mavzu:Kriptografiyaning rivojlanish tarixi. Zamonaviy kriptografiya
|
| bet | 58/96 | | Sana | 27.01.2024 | | Hajmi | 7,26 Mb. | | #146974 |
Bog'liq 2 Axborot xavfsizligi Anvardinov Jasurbek №24-Mavzu:Kriptografiyaning rivojlanish tarixi. Zamonaviy kriptografiya O‘quv mashg‘ulotining ta’lim texnologiyasi modeli
Mashg‘ulot vaqti-80 daqiqa
|
O‘quvchilar soni: 26
|
–31 gacha
|
Mashg‘ulot shakli va turi
|
Amaliy-yangi bilimlarni egallash bo’yicha O‘quv
mashg‘uloti
|
O‘quv mashg‘ulotrejasi
|
Kriptografiya fan sifatida.
Steganografiya
Kriptografik tizimlarning tasnifi
|
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quvchilarga Kriptografiyaning rivojlanish
tarixi. Zamonaviy kriptografiya bo’yicha bilim va ko’nikmalarini shakllantirish
|
Mashg‘ulotdan kutilayotgan
|
Kriptografiyaning rivojlanish tarixi. Zamonaviy kriptografiya doirasida O‘quvchilarda bilim va ko’nikmalarni
shakllantirish
|
natijalar:
|
Pedagogik vazifalar:
|
O‘quv faoliyati natijalari:
|
Kriptografiya fan sifatida kirib kelishi bo’yicha tushuncha beradi;
Steganografiya asoslari to‘g‘risida tushunch beradi;
Kriptografik tizimlari to‘g‘risida tushunch beradi.
|
Kriptografiya fan sifatida kirib kelishini tushuntirib bera oladilar;
Steganografiya asoslarini yoritib bera oladilar.
Kriptografik tizimlarni tasniflab bera oladilar.
|
O‘qitish metodlari
|
Axborotli kichik ma’ruza, tushuntirish, namoyish etish, aqliy hujum
|
O‘qitish vositalari
|
O‘MT,ma’ruzalar videoproektor, slayd
|
matni,
|
kompyuter,
|
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakllari
|
guruhli, juftlikda
|
O‘qitish sharoiti
|
Maxsus jixozlangan o‘quv xona(kompyuter o‘quv xonasi)
|
Qaytar aloqaning yO‘l va vositalarining yO‘l va vositalari
|
Tezkor so‘rov, savol-javob, test, misol va mashqlar, berilgan o‘quv
topshiriqlarini baholash
|
O‘quv mashg`ulotining texnologik xaritasi
Ta’lim shakli
Ish
bosqichlari va vaqti
|
Faoliyat mazmuni
|
O‘qituvchining
|
O‘quvchi- ning
|
Mashg‘ulo- tiga kirish(5
daqiqa)
|
Tashkiliy qism:
O‘quvchilarni mashg‘ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshirish
|
Mashg‘ulotga tayyorlanadi
|
2. Asosiy bosqich
(65
daqiqa)
|
Tayanch bilimlarni faollashtirish
Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o‘tilgan mavzu bo’yicha o‘quvchilarga tezkor savol- javob metodidan foydalangan holda o‘tilgan mavzu yuzasidan savol-javob o‘tkaziladi va o‘quvchilar diqqati jamlab olinadi (1-ilova) Maqsad va vazifalarni belgilanishi
Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va o‘qitish natijalari bilan tanishtiriladi;
Mashg‘ulot guruhli birgalikda O‘rganish shaklida O‘tkazilishini va baholash mezonlarini ma’lum qiladi (2-ilova);
Ta’lim oluvchining bilimlarini faollashtirish
Tezkor so‘rov, savol-javob, aqliy hujum texnikalari orqali bilimlarni faollashtiradi;
Yangi o‘quv metodlari bayoni:
Amaliy mashg‘ulotlarning rejasi va tuzilishiga muofiq, o‘qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha xarakatlar tartibini bayon etadi.
Mavzu bo’yicha PowerPoint tartibida namoish va sharxlar bilan mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi
Yangi o‘quv materialini mustahkamlash 7.Mustahkamlash uchun savollar beriladi.
|
Savollarga javob beradilar
|
Yoziboladilar
|
Guruhlarga bo‘linadilar.
Javob beradilar
Diqqat qiladilar
Guruhlarda ishlaydilar
|
Fikr almashadilar
|
3.
Yakuniy bosqich
(10 daqiqa)
.
|
Mashg‘ulot yakuni:
O‘tilgan mavzu umumlashtiriladi, faol ishtirok etgan o‘quvchilarni javoblarini izohlab baholaydiva rag‘batlantiradi;
Uyga vazifa berilishi:
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiriladi;
Kelgusi mashg‘ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo‘riqnoma beriladi
|
O‘z- o‘zini o‘zaro baholashni O‘tkazadilar.
Topshiriqni yozadilar
|
ilova
O‘tilgan mavzularni takrorlash:
O‘tgan dars yuzasidan tezkor savol-javob metodidan foydalanib savol-javob O‘tkaziladi.
Foydalanuvchilarni biometrik identifikatsiyalash vaautentifikatsiyalash
Biometrik autentifikatsiyalashning daktiloskonik tizimi
Yuzning tuzilishi va ovoz bo’yicha autentifikatsiyalovchi tizimlar
Baholash mezoni
Joriy baholash mezonlari Guruhda ishlashni baholash jadvali
ilova
Guruh
|
Javobning aniqligi va toliqligi (2-
5 ball)
|
Taqdim etilgan axborot yaqqolligi (2-5 ball)
|
Guruhning har bir a’zosi faolligi (2-5 ball)
|
Umumiyball miqdori (2+3+4)
|
Baho (5/4)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
|
1
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
Har bir guruh mezonlar bo’yicha ballarni jamlab, boshqa guruhlar chiqishini baholaydi. Guruh olgan baho guruhning har bir a’zosi bahosini belgilab boradi:
5 ball - «a’lo»; 4– «yaxshi»; 3 – «qoniqarli»; 2 ball – «qoniqarsiz».
Dars yakuni O‘qituvchi O‘tgan yangi mavzu bo’yicha tushunmagan savollarga javob beradi,darsni mustahkamlashdagi O‘quvchilar javobini muhokama qilib, O‘quvchilar bilimini baholaydi va darsni yakunlaydi.
Darsga faol ishtirok etgan O‘quvchilarni O‘qituvchi baholaydi
O‘quvchilar faoliyatini baholash mezonlari
|
86-100
%
|
5 baho “a`lo”
|
71 -
85%
|
4 baho “yaxshi”
|
55 –
70%
|
3 baho «qoniqarli»
|
Yangi mavzu bayoni
№24-MAVZU: KRIPTOGRAFIYANING RIVOJLANISH TARIXI. ZAMONAVIYKRIPTOGRAFIYA
Reja:
Kriptografiya fan sifatida.
Steganografiya
Kriptografik tizimlarning tasnifi1 Kriptografiya fan sifatida.
Ushbu mavzu bilan biz axborot xavfsizligining kriptografik usullarini o'rganishni boshlaymiz.
Kriptografiya - bu uning tarkibini yashirishga qaratilgan ma'lumotnio'zgartirish usullarini o'rganadigan fundamental fan.
"Kriptografiya" so'zi (kriptografiya) yunoncha "kryptus" so'zlaridan - maxfiy,"grafen" - yozish, ya'ni yozishni anglatadi. so'zma-so'z "kriptografiya".
Kriptoanaliz - bu kriptografik xakerlik usullarini o'rganadigan fan. Kriptologiya - bu shifrlar va ularning chidamliligini o'rganadigan fan. Kriptografiya tarixi bir necha ming yilliklarga borib taqaladi. Birinchi shifrlashtizimlari miloddan avvalgi to'rtinchi ming yillikda yozish bilan bir vaqtdapaydo bo'lgan.
Devid Kohn "Taniqli shifrli xakerlar" kriptovalyutaga bag'ishlangan epik kitobida miloddan avvalgi 1900 yilda Misrda kriptografiyani va miloddan avvalgi 500 yilda Injilni yozgan. Qadimgi Yunoniston va qadimgi Rimda kriptografiya allaqachon faoliyatning turli sohalarida, ayniqsa jamoat sohalarida keng qo'llanilgan edi. (Yuliy Tsezar, Galliy urushi haqidagi yozuvlar, miloddan avvalgi 1-asr.) O'rta asrlarning qorong'i yillarida shifrlash amaliyoti qat'iy ishonch bilan saqlangan. Salib yurishlari yillarida Papa bilan birga xizmat qilgan kriptograflar bir yillik ishdan so'ng jismoniy halokatga duchor bo'lishdi.
Qadimgi davrlardan 1949 yilgacha kriptologiyaning rivojlanish davri odatda ilmiygacha bo'lgan kriptologiya davri deb nomlanadi, chunki o'sha davrlarning yutuqlari sezgi asosida va dalillar bilan qo'llab-quvvatlanmagan. O'shanda kriptologiya deyarli fan sifatida emas, balki san'at sifatida ham qo'llanilgan.
Ikkinchi Jahon urushi kriptografiya tarixida burilish nuqtasi bo'lgan: agar urushdan oldin kriptografiya ancha tor maydon bo'lgan bo'lsa, urushdan keyin u keng faoliyat sohasiga aylandi.
1949 yilda Klod Shannonning "Maxfiy tizimlardagi aloqa nazariyasi" maqolasi maxfiy maxfiy kalitlar bilan ilmiy kriptologiyaning yangi davrining boshlanishini belgiladi. Ushbu ajoyib ishda Shannon kriptografiyani axborot nazariyasi bilan bog'ladi.
So'nggi 25-30 yil ichida kriptografiyani rivojlantirish sohasida faollik oshdi, ochiq ilmiy tadqiqotlar jadal o'sdi. Shu vaqtgacha kriptografiya faqat harbiy va razvedka maqsadlarida ishlatilgan.
270-yillarda kriptografiyaning keyingi rivojlanishiga jiddiy ta'sir ko'rsatadigan ikkita voqea yuz berdi. Birinchidan, ma'lumotlarni shifrlash
bo'yicha birinchi standart (DES) qabul qilindi (va e'lon qilindi!). Ikkinchidan, amerikalik matematiklar U.Diffi va M.Xellmanning ishidan so'ng "yangi kriptografiya" paydo bo'ldi - ochiq kalitli kriptografiya. Ushbu ikkala voqea tez rivojlanayotgan aloqa vositalarining, shu jumladan himoya qilish uchun oson va ishonchli ishonchli kriptografik vositalarning zarur bo'lgan mahalliy va global kompyuter tarmoqlarining ehtiyojlaridan kelib chiqqan. Kriptografiya nafaqat harbiy, diplomatik, davlat sohalarida, balki tijorat, bankva boshqa sohalarda ham keng talabga Steganografiya
Steganografiya bu xabarning mavjudligini yashirish uchunmo'ljallangan usullar to'plami.
Masalan:
Yashirin xabarni etkazishi uchun oddiy matnda so'zlar yoki harflarnitartibgasolish.
Belgilarni belgilash.
Ko'rinmas siyoh.
Ponksiyon qog'ozi.
Tuzatish lentasi yordamida chiziqlar orasida bosib chiqarish.
Bunday usullarning o'zi arxaik ko'rinishga ega, ammo ularning zamonaviy ekvivalentlari mavjud. Masalan, CD-ning video ramkalaridagi ahamiyatsiz bitlardan foydalangan holda xabarlarni yashirish.
Hozirgi vaqtda bunday operatsiyalarni amalga oshirishga imkon beradigan ko'plab dasturiy paketlar ishlab chiqilgan. Steganografiyaning afzalligi shundaki, u nafaqat ularning mazmunini, balki xabarlarni uzatish haqiqatini ham yashira oladi. Darhaqiqat, shifrlashning o'zi shubhali - bu yashirish kerak bo'lgan narsa borligini anglatadi.
Shifrlash (algoritmlardan biri yordamida ma'lumotni kriptografik qayta ishlash) kriptografiyaning asosini tashkil etadi.
Asl xabar oddiy matn deb nomlanadi. Shifrlangan xabarga shifrlangan matn deyiladi.
3Kriptografik tizimlarning tasnifi
Kriptografik tizimlarning bir nechta tasnifi mavjud (shifrlar). Keling, ulardan ba'zilarini ko'rib chiqaylik.
I. Ko'lami bo'yicha cheklangan va umumiy foydalanishning kriptotizimlari ajralib turadi.
Cheklangan foydalaniladigan kriptotizimning kuchi uning zaifligi, kalitlarning kamligi yoki bunday (maxfiy kod tizimlari) yo'qligi sababli kriptografik konvertatsiya qilish algoritmini sir saqlashga asoslangan.
Umumiy foydalanishdagi kriptotizimning kuchi kalitning maxfiyligiga va potentsial dushman tomonidan uni tanlash qiyinligiga asoslangan.
aylandi.Shifrlash algoritmining xususiyatlariga ko'ra umumiy
foydalaniladigan kriptosistemalarni quyidagi turlarga bo'lish mumkin.
Bitta kalitli tizimlarda xuddi shu kalit shifrlash va dekodlash uchun ishlatiladi. O'zgartirish shifrlarida barcha oddiy matn harflari shifrlangan xabarda qoladi, ammo o'z o'rnini o'zgartiradi. Shifrlarni almashtirishda, aksincha, shifrlashda harflarning holati oddiy matndagi kabi saqlanib qoladi, lekin matnli belgilar boshqa alifboning belgilari bilan almashtiriladi.
Qo'shimchalar shifrlarida alifbo harflari raqamlar bilan almashtiriladi, ularga yashirin tasodifiy (soxta tasodifiy) raqamli ketma-ketlik (gamma)
raqamlari qo'shiladi. Gamutning tarkibi ishlatilgan kalitga qarab o'zgaradi. Odatda, mantiqiy operatsiya XOR. Shifrni ochishda xuddi shu gamma shifrlangan ma'lumotlarga qo'shiladi. Gamming harbiy kriptografik tizimlarda keng qo'llaniladi.
Mustahkamlash uchun topshiriqlar
Kriptografiya fan sifatida.
Steganografiya
Kriptografik tizimlarning tasnifi
Uyga vazifa
Fig. Kriptografik algoritmlarning tasnifi
|
| |
