|
Inson organizmiga ta'sir etadigan yoki atrof muhit ta'sirida turli kasalliklar chiqaruvchi konserogen moddalar
|
| bet | 2/4 | | Sana | 21.12.2023 | | Hajmi | 1,66 Mb. | | #125785 |
Bog'liq AAAAAAInson organizga ta’sir etishi
Odam organizmiga atmosfera havosi orqali faqat kanserogen moddalar tushibgina qolmay, balki boshqa kimyoviy moddalar ham kiradi. Ularning organizmga salbiy ta’siri yil sayin ancha kuchayib borishi kuzatiladi. Uning ustiga atmosferada chang, kul, qurum va zaharli gazlar bilan ifloslangan havoning biologik xususiyatlari ham o‘zgaradi. Havo xuddi sun’iy havoga o‘xshab qoladi. Ya’ni, havo zaharli moddalar bilan to‘yinadi, unda og‘ir ionlar ko‘payadi. Quyosh nurining atmosferada tarqalishi, yergacha yetib kelishi ham o‘zgaradi. Oqibatda aholi o‘rtasida surunkali bronxit, o‘pka raki va sildan kasallanish soni ko‘payadi.
Ko‘pgina sanoati rivojlangan chet eldagi katta shaharlarning sanitariya holati borgan sari yomonlashib bormoqda. Buning sababi esa shahar binolarning zich qurilishi natijasida shamol harakati borgan sari sekinlashib, uning harakatsiz holatga o‘tishi sanoatlashgan hududdagi havo ifloslanishining kuchayishiga olib kelmoqda. Natijada havo harorati yuqori va quruq bo‘lib bormoqda.
Epidemiologik tekshirishlar shuni ko‘rsatadiki, saraton (rak) kasalligining kelib chiqishiga ko‘pgina salbiy omillar sababchi bo‘ladi. Jumladan, turib qolgan va eski, shuningdek, muddati o‘tgan oziq-ovqat mahsulotlari, konservalarni iste’mol qilish, bemorlarning parhezga e’tiborsizligi chekish, infeksiyalar, parazit kasalliklari, ishlab chiqarishning zararli omillari, geografik va ekologik noqulay shart-sharoitlar tufayli, spirtli ichimliklar sababli rak kasalligini kelib chiqadi. Demak, saraton kasalligi ko‘p zararli omillar ta’siridan kelib chiqadigan kasallik ekan.
Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining ma’lumotlariga ko‘ra butun dunyoda saraton kasalligi bilan 5 million kishi og‘riydi. Ularning 2 milliondan ortiqrog‘i vafot etadi. Keyingi o‘n yilliklarda dunyoda saraton kasalligi bilan xastalanish ko‘payib bormoqda. Ayniqsa, o‘pka, ko‘krak bezi, yo‘g‘on ichak, prostata bezining kasallanishi ortgan. Leykoz (oqqon) kasali ham ko‘p uchramoqda.
Hozirgi zamon onkologiya fani kuzatishlariga ko‘ra saraton kasalining kelib chiqishi kimyoviy, fizikaviy, ekologik va biologik omillarning salbiy ta’siri va bu ta’sirga organizmning javob reaksiyasidir.
Keyingi vaqtlarda ayrim kanserogen moddalarning aholi sog‘lig‘iga ta’sir etishi odamlar o‘rtasida ma’lum. Masalan, nikel sanoati kanserogen hisoblanadi. Norilsk shahridagi nikel ishlab chiqarish korxonasida ko‘p kishilarning o‘pkasida o‘sma borligi aniqlangan. Qizig‘i shundaki, ishlab chiqarish jarayonlarining hamma bosqichlarida ularning soni har xil. Har 100 ming nafar erkakda rudalarni qazib olishda 29 kishida, rudani to‘yintirish jarayonida 73, ularga qayta ishlov berishda 81 kishida o‘pka saratoni aniqlangan. Bu korxona ichidagi endoekologik noqulayliklar oqibatida kelib chiqqan. Ya’ni bunda nikel moddasi havo va teri orqali organizmga kirgani kuzatilgan.
Kanserogen moddalarni atrof-muhitga tarqatadigan manba va sabab bo‘layotgan ob’yektlardagi texnologik jarayonlarni yangilash, iloji boricha havoga, suvga tashlanadigan ushbu moddalar miqdorini kamaytirish, ularni chiqish joylarida zararsizlantirish, saraton kasalliklarini kamayishida eng katta profilaktik va amaliy chora-tadbirlar hisoblanadi.
|
| |
