|
Iqtisodiy xavfsizlik
|
| bet | 1/4 | | Sana | 15.03.2024 | | Hajmi | 140.2 Kb. | | #173340 |
Bog'liq Мустақил иш GRAFIKA ORFOGRAFIYA ORFOEPIYA, Uch fazali transformatorlar, 13-ma\'ruza. (3), Strategiyа va raqobatchilik ustunligi reja, 3oylik, 2-laboratoriya ishi TTAT, 4, onlayn kurslar, Reja Reklama tarixi-fayllar.org, Texnologik jihozlar ekspluatatsiyasi, Mo‘ydinov Azizbek Shuxratovich, 1. Mavzu. O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimi. Pedagogika sha, Mavzu Resurslarni taqsimlash Vaqt davomiyligi va qazib olish n, MA’ruza №2. Elektr stansiyalarida elektr energiya ishlab chiqari-fayllar.org
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTET
Mustaqil ish
MAVZU: “IQTISODIY XAVFSIZLIK”
Bajardi: SI-75/22 guruh talabasi
Ergashev Otabek
TOSHKENT-2024
Reja
Kirish
“Iqtisodiy xavfsizlik” fanining predmeti, obyekti va
maqsadi.
“Xavfsizlik” va “iqtisodiy xavfsizlik” tushunchalarining
mohiyati.
Iqtisodiy xavsizlikning turlari va tarkibiy elementlari.
Xulosa
Kirish
Mustaqillikning eng muhim sharti real sharoitlarga muvofiq keladigan darajadagi milliy xavfsizlikni ta'minlashdir.
O‘zbekiston keng miqyosli islohotlar amalga oshirilayotgan
yillar ichida barcha sohalarda, jumladan, milliy xavfsizlikni ta'minlash
ishida ham katta va ijobiy amaliy tajriba to‘pladi. Xalqlar birligi,
ijtimoiy va milliy totuvlik, iqtisodiy o‘sish va xalq farovonligining
oshib borishi jahon tan olgan «O‘zbek modeli»ning
muvaffakiyatlaridir.
Taraqqiyotning «O‘zbek modeli» haqida bundan 30 yil oldin, dastlab 1992 yilda O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning «O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li»
asarida so‘z yuritildi. Yurtboshimizning boqiy asarida o‘zbek
modelining mohiyati hamda tamoyillari berildi.
Iqtisodiy rivojlanish modeli (fran. modele o‘lchov, andoza,
namuna) iqtisodiyotni tashkil etish va rivojlantirish strategiyasi,
maqsadlari, umumiy maqsadlari, umumiy tamoyillari ifodalangan
nazariy qarashlar majmuidir.
O‘zbekiston siyosatining bosh yo‘nalishi bevosita xavfsizlikka qaratilgan bo‘lib, huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatining iqtisodiy va ijtimoiy asoslarini mustahkamlashdan iboratdir.
Xavf-xatarlar orasida iqtisodiy sabablar birlamchidir. Chunki
bozor iqtisodiyoti rivojlangani sari unga dastlab xos bo‘lgan tarqoqlik,
stixiyalik, alohidalashuv, o‘z manfaatini ustun qo‘yish kabilar
cheklanadi.
Xavf-xatarni ijtimoiy beqarorlik ham hosil qiladi. Ijtimoiy
munosabatlardagi keskinlik, ishsizlik va qonunga itoat etmaslik kabi
hodisalar iqtisodiyotni izdan chiqarishi mumkin.
O‘zbekistonning yaqin muddat va uzoq muddatga mo‘ljallangan
strategiyasi avvalo milliy iqtisodiyot ko‘lamini kengaytirish va
sur'atlarini oshirish maqsadini ko‘zlaydi. Ushbu strategiya iqtisodiy
xavfsizlikning birlamchi asosi bo‘lgan ishlab chiqarishning tarkibiy
yangilanish yo‘llarini belgilab beradi.
Bularning barchasi makroiqtisodiy xavfsizlikni ta'minlashda
yetakchi kuch hisoblanadi. Ma'lumki, milliy, jumladan, iqtisodiy va
ijtimoiy xavfsizlik masalalari dunyoning deyarli barcha mamlakatlari
uchun birinchi darajali ahamiyatga ega.
Mamlakatimiz iqtisodiy xavfsizligini ta'minlashda ishlab
chiqarishning texnologik darajasini innovatsiya asosida oshirib borish,
mehnat unumdorligini iqtisodiy o‘sishning asosiy omiliga
aylantirishga eng muhim vazifa sifatida belgilandi.
Ijtimoiy xavfsizlik davlatning o‘z fuqarolari oldidagi
majburiyatlarini ijro etish qobiliyati hamdir.
«Ijtimoiy xavfsizlik» jamiyatning barqaror rivojlanishi uchun
shart-sharoit yaratadigan ijtimoiy institutlarning barqaror faoliyat
ko‘rsatishidir.
Hozirgi jahon iqtisodiyot ilmida va mamlakatlar iqtisodiy
siyosatida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash muammolariga jiddiy
e’tibor berilishi ushbu mavzuning dolzarbligidan darak beradi.
Hozirgi dunyoda tartib- qoidalar o‘zgarib borayotgan sharoitda
geosiyosiy ta’sir doiralarini «qayta taqsimlash»ga urinishlar
kuzatilmoqda, bu esa xalqaro huquq universal prinsiplarining
buzilishiga va jahonda strategik mavhumlikning kuchayishiga sabab
bo‘lmoqda. Globallashuvning muqarrarlik xususiyati, uning bir
tomondan, davlatlarning barqaror rivojlanishi uchun qulay
imkoniyatlar ochib berishi, boshqa tomondan esa, iqtisodiy, oziqovqat, energetika, ekologiya, axborot, gumanitar xavfsizlik sohalarida
to‘g‘ridan- to‘g‘ri va potensial xavf tug‘dirmoqda. Bu jarayonlar
dunyo mamlakatlarining bir-biriga bog‘liqligining ortib borishi, global
iqtisodiyotda inqirozli vaziyatlarning yuzaga kelishi, xalqaro moliya
tizimining qayta shakllanishi, iqtisodiy taraqqiyot markazi Osiyo
Tinch okeani mintaqasi tomon siljishi, turli xil yo‘nalishdagi
integratsion va dezintegratsion jarayonlarning chuqurlashuvi, strategik
resurslar uchun kurashning kuchayishi, shuningdek, dunyoning turli
mintaqalari rivojidagi nomutanosiblikning oshishi bilan izohlanadi.
Markaziy Osiyo, jumladan, O‘zbekiston o‘zining muhim geosiyosiy
joylashuvi va mineral xomashyo resurslarining ulkan zaxiralariga
egaligi bilan doimiy e’tibor obyektiga hamda jahondagi yirik
davlatlarning strategik manfaatlari to‘qnashadigan hududga
aylanmoqda.
Iqtisodiy xavfsizlikning ilmiy muammolar qatoridan asosiy o‘rin
olishi unga ta’sir etuvchi omillarning kuchayishidan kelib chiqadi.
Bular jumlasiga, birinchi navbatda, globallashuv jarayonlarining
kengayishi va chuqurlashib borishi kiradi. Umumbashariy
globallashuv hamda ochiq iqtisodiyot milliy iqtisodiyotni jahon
iqtisodiyotiga qattiq bog‘lab qo‘ydi, unga jahon xo‘jaligidagi
o‘zgarishlar ta’sirini kuchaytirmoqda. Bu iqtisodi kuchli bo‘lmagan
mamlakatlarda chetga qaramlik tahlikasini yuzaga keltiradi. Iqtisodi
kuchli va zaif mamlakatlar o‘rtasidagi tafovutlarning saqlanishi va
ayrim hollarda kuchayishiga olib keladiki, natijada globallashuv
qarshi harakatlarni yuzaga chiqara boshlaydi. Globallashuv terrorizm,
diniy ekstremizm va odam savdosiga xalqaro tus berganligiuchun ham
iqtisodiy tahlikani yuzaga keltiradi.
“Iqtisodiy xavfsizlik” fanining predmeti, obyekti va maqsadi
Milliy iqtisodiyotimizni turli tahdidlardan himoya qilish, jamiyat
hayot faoliyatining bir qancha sohalarida kechadigan jarayonlarni, shu
jumladan korrupsiya va xufyona iqtisodiyot bilan bog‘liq bo‘lgan
masalalarni o‘rganish va ularni oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab
chiqish, chora – tadbirlar samaradorligini oshirish orqali iqtisodiy,
moliyaviy xavfsizlikni ta’minlash bugungi kunda muhim ahamiyat
kasb etadi.
Iqtisodiy tizimdagi har qanday o‘zgarishlar turli xavf-xatar va
tahdidlarning namoyon bo‘lishi bilan birga kechadi. Shuning uchun
ham mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash, unga bo‘ladigan turli
tahdidlarning oldini olish masalasi yuzaga keladi. Bunday sharoitda
“Iqtisodiy xavfsizlik” fanini o‘rganishning ahamiyati yanada oshadi.
“Iqtisodiy xavfsizlik” fanining predmeti – bir tomondan iqtisodiy
tizimning obyektiv himoyalanish hususiyatlari, unga xavf soladigan
kuch va omillarga qarshi turish mexanizmini, ikkinchi tomondan,
davlatning himoyachi sifatidagi funksiyalari, shu maqsadda tashkil
etiladigan institutlarni.
“Iqtisodiy xavfsizlik” fanining obyekti – mamlakat iqtisodiyoti
va unda amalga oshadigan jarayonlar. Iqtisodiy xavfsizlik
o‘rganadigan obyektlarga quyidagilar kiradi: tabiiy boyliklar; inson
resurslari, mehnatga layoqatli aholi; ishlab chiqarish fondlari;
ko‘chmas mulk; moliyaviy resurslar; xo‘jalik tizimlari; mintaqalar;
oila; inson.
“Iqtisodiy xavfsizlik” fanining maqsadi – davlat, jamiyat va
shaxsning muhim xayotiy manfaatlarini tan olgan holda mamlakat
iqtisodiy xavfsizligini ta'minlashning ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha
nazariy va amaliy bilimlar berish.
“Iqtisodiy xavfsizlik” fanining vazifalari:
- milliy xavfsizlik asoslari va ustuvorliklarini tushuntirish;
- iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashning asosiy yo‘nalishlari
va yo‘llarini ko‘rsatib berish;
|
| |
