“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2020 yil
329
3/2020
(№
00047)
http://iqtisodiyot.tsue.uz
Мавзуга оид адабиётлар таҳлили
“Глобаллашув” тушунчаси илк бора америкалик олимлар томонидан
киритилган.
Т.Левит
“Бозорларнинг
глобаллашуви”
номли
мақоласида
глобаллашувни
илгарилари тассаввур
қилиб бўлмайдиган
даражада
кўп
кўрсаткичларга эга бўлган истеъмол товарлари
стандартлашиши учун глобал
бозорлар пайдо бўлиши билан боғлиқ янги тижорат воқелиги деб атаган [1].
Иқтисодчи Н.Трифт глобаллашувнинг қуйидаги жиҳатларини ажратиб
кўрсатади:
-
молиявий марказлашувнинг кучайиши. Унинг ёрдамида кредит маблағлари
шакллантирилади, кредитлар берилади ва фойдаланилади,
шунингдек капиталнинг
ишлаб чиқариш устидан ҳукмронлиги ўрнатилади;
-
ахборотлар аҳамиятининг ошиши;
-
глобал олигополиянинг тўхтовсиз кенгайиши;
-
тарнсмиллий корпорация (ТМК)лар сонининг ортиши;
-
трансмиллий иқтисодий дипломатиянинг шаклланиши ва миллий давлат
ҳокимиятининг глобаллашуви [2].
Калифорния университети профессори М.Кастельс глобаллашув жараёнини
“янги капиталистик иқтисодиёт” деб атаб,
унда ахборот, билим ва ахборот
технологиялари ишлаб чиқариш ва рақобатбардошлик ўсишининг асосий манбаи
эканлигини таъкидлайди [3]. Россиялик олима И.Г.Владимированинг фикрича,
глобаллашув жаҳон иқтисодиёти байналминаллашувининг энг юқори босқичидир [4].
В. Кривошееванинг таъкидлашича, глобаллашувдан яшириниб бўлмайди.
Глобал жараёнлар тобора маҳаллий ва ҳатто тупроқ шароитларига таъсир қилмоқда.
Бироқ, аниқ қаршиликка қарамай, ҳар бир киши маълум
даражада глобал тизим
билан боғлиқ. Агар биз глобаллашувнинг пайдо бўлишининг ўзига хос тарихий
босқичи ҳақида гапирадиган бўлсак, у анча олдин пайдо бўлган, у фақат бошқача
номланган. Шундай қилиб, агар глобаллашувнинг кенг маъносида биз халқларнинг
иқтисодий яқинлашиши, интеграция, ягона жаҳон иқтисодий маконининг шаклланиш
жараёнини назарда тутсак, глобаллашув инсоният тарихи давомида содир бўлган,
деб таъкидлаш мумкин, гарчи бу жараён доимо барқарор бўлмаган[5].
