№1(3) 2022 "IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali
10
Elektronikaning
rivojlanishi
-integral mikrosxemalar,
platalar, suyuq kristallar va boshqa
shunga o‘xshash komponentlar kabi elektron komponentlarni
(opto-elektron komponentlarsiz) ishlab chiqish, ular orqali asosiy
funksiyalar takomillashtiriladi va rivojlantiriladi, shuningdek,
miniatyuralashtirilgan mahsulotlar va boshqalar taklif etiladi.
Optoelektronika-
ning rivojlanishi
-elektron va ion nurli texnologiyalar, lazer texnologiyalari va
boshqalar
elektronika, lazer va diagnostika uskunalari, optik
skanerlar, optik kompakt disklar, quyosh panellari, foto
elementlar, lazerli printerlar va boshqa funksional materiallarni
ishlab chiqarish texnologiyalari.
Yangi
materiallardan
foydalanish
-eng yangi kompozit materiallarni takomillashtirish va yaratish va
ular asosida qurilgan murakkab tuzilmalar va tizimlarning
mexanik xususiyatlarini o‘rganish;
Aerokosmik
texnologiyalardan
foydalanish
-ko‘pgina
harbiy pervanellari, samolyotlar va kosmik kemalar
(sun’iy yo‘ldoshlarisiz aloqa), reaktiv samolyotlar dvigatellari,
parvoz simulyatorlari va avtopilotlarni ishlab chiqarishni yo’lga
qo’yish;
Qurollanishni
takomillashtirish
-oddiy qurollar, raketalar, bombalar, minalar, torpedalar, raketalar
va boshqalarni ishlab chiqarish uchun raqamli harbiy
texnologiyani ishlab chiqish.
Raqamlashtirish barcha hajmdagi xo’jalik yurituvchi subyektlarga ta'sir qiladi. Bir
tomondan, korxonalar o'zlarining ichki jarayonlari va boshqaruvdan toki ishlab
chiqarishgacha bo’lgan tartiblarini raqamlashtirishlari kerak, boshqa tomondan ular yangi
xizmatlarni taklif etishda raqamli biznes modellarini ishlab chiqishi lozim bo‘ladi. Ushbu
jarayonlarni tezlashtirishga raqamli yo‘l xaritasini belgilagan kompaniyalardagi raqamli
transformatsiyani jadallashuvi va qisman startaplar sabab bo‘lmoqda. Raqamlashtirishda
kompaniyalar oldidagi vazifa raqamli xizmatlar va ilovalarning tobora kengayib borishi
natijasida mijozlarning yangi ehtiyojlarini aniqlashdan iborat.
Raqamli xizmatlar
yaratilishi davomida "Raqamli mijoz" deb ataladigan kompaniyalar uchun yangi maqsadli
guruhlar ham paydo bo'ldi. Bunga erishish uchun noan’anaviy marketing yondashuvlari va
sotish strategiyasi talab qilinadi. Bu esa o’z navbatida raqamli xizmatlarni taklif etishda
kompaniyalarga raqamli o‘zgarishlarda muvaffaqiyat qozonish uchun o‘z harakatlarini
raqamli innovatsiyalarni rivojlantirishga yo‘naltirish zarurligini ko’rsatadi. Odatda faoliyat
sohalari:
-raqamli jarayonlar va tartiblarni rivojlantirishga yordam beruvchi va raqamli
xizmatlar va raqamli biznes modellarini ishlab chiqish imkonini beruvchi innovatsiyalar
madaniyatini shakllantirish;
-raqamli innovatsiya strategiyalarini ishlab chiqish, ya'ni kompaniyaning
raqamlashtirish bilan shug'ullanishi uchun harakatlar rejasi
belgilab olish;
-xodimlarni raqamli asrning qiyinchiliklariga tayyorlash va raqamli o'zgarishlarda
ishtirok etishga imkon berish uchun qayta o'qitish va muntazam malakasini oshirib borish;
-kompaniyaning marketing va savdo faoliyatini raqamlashtirishga moslashtirish bu
jarayonda kompaniyalar quyidagi savollarni oldiga qo’yishi lozim: biz ertaga
mijozlarimizga qanday erishmoqchimiz? Kontent marketingi va savdoni avtomatlashtirish
kabi tendensiyalar biz faoliyat yuritayotgan sohada qanday rol o'ynaydi? Biz
mijozlarimizning tobora ortib borayotgan individual ehtiyojlarini qanday hal qilamiz?
-raqamli protseduralar va jarayonlarni ishlab chiqish: kompaniyada jarayon va
"IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali №1(3) 2022
11
tartiblarni joriy etish orqali qog'oz fayllar bilan xayrlashish, ularning ba'zilari
raqamlashtirish natijasida tubdan qayta ko'rib chiqilishi;
-korxona ichida yoki yoki mijozlar bilan bog'liq holda yuzaga keladigan ma'lumotlar
bilan ishlashda ma'lumotlardan yangi xizmat va biznes modellarini ishlab chiqish.
Bugungi kunda raqamli iqtisodiyotni globallashuv vositasi sifatida rivojlantirishning
ustuvor yo‘nalishlarining sanoat korxonalarida joriy etilishi, shuningdek ishlab chiqarish
va boshqaruv jarayonlarini avtomatlashtirishda ERP, MES,
SCADA raqamli
texnologiylari korxona resurslarini boshqarishda samarali ta’sir ko‘rsatmoqda. Yana shuni
alohida ta’kidlash lozimki, robotlashtirish, Big Data, buyumlar interneti, sun’iy intellekt,
bulutli texnologiyalar, ishlab chiqarish korxonalarida qavatma-qavat qurish va sintez qilish
texnologiyasi, 3D o‘lchamda bosib chiqarish, Blokcheyn, DLT kabi texnologiyalarni keng
joriy etish hisobiga ishlab chiqarish va xizmat sifati yuqori ulush bilan ortib borish bilan
bir qatorda korxonalar tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar va xizmatlarni Internet
jahon axborot tarmog‘i orqali sotish imkoniyatlarini oshirmoqda.
2020 yilda yalpi qo’shilgan qiymatda "axborot-kommunikatsiya" sohasidagi
xizmatlar hajmi 8.8 trln. so’mni tashkil qilib 2016 yilga nisbatan qariyb ikki baravarga
o’sish kuzatildi. Jumladan, 2020 yilda axborot iqtisodiyoti va elektron tijorat sektorida
11220,5 mlrd.so’m, axborot kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) sektorida 9524,4,
AKT ishlab chiqarishda 563,6, AKT savdosida 265,8, AKT xizmatlarida 8694,9, kontent
sektori va ommaviy axborot vositalarida 1157,1, elektron tijoratda 539 mlrd. So’mlik
qo’shilgan qiymat yaratishga erishildi.
Iqtisodiy faoliyatda "axborot-kommunikatsiya" sohasidagi xizmatlar hajmi 2020
yilda jami 12,9 trln.so‘m bo‘lib ko‘rsatilgan aloqa va axborotlashtirish xizmatlarining
hajmi noshirlik xizmatlarida 741,3, televideniya va dasturlari kino-videofilmlar ishlab
chiqarish, ovoz yozish va musiqa asarlarini nashr qilish bo‘yicha xizmatlar 89,5, teleradio
eshittirish va dasturlar tuzish bo‘yicha xizmatlar 650,9, telekommunikatsiya
xizmatlari
10233,7, kompyuter dasturlashtirish, maslahat berish xizmatlari va boshqa yordamchi
xizmatlar 1428,2, axborot sohasidagi xizmatlar 708,7 mlrd.so‘m amaldagi narxlarda
mahsulot (ish, xizmat) yaratishga erishildi.
