85
Relyatsion ma'lumotlar modeli - ikki o‘lchovli jadvallar
ko‘rinishida ma'lumotlarni tashkil qilishdan foydalanadi.
Nisbatan jadval
yoki munosabatlar deb nomlangan har bir bunday jadval ikki o‘lchovli massiv
bo‘lib, quyidagi xususiyatlarga ega:
• jadvaldagi barcha ustunlar bir hil, ya'ni bitta ustundagi barcha
elementlar bir xil turdagi va
maksimal hajmga ega;
• har bir ustun o‘ziga xos nomga ega;
• jadvalda bir xil satrlar mavjud emas;
• jadvaldagi satrlar va ustunlarning tartibi muhim emas.
Relyatsion jadvalning asosiy tarkibiy
elementlari maydon va
yozuvlardir. Maydon (relyatsion jadvalning ustuni) - bu ma'lumot ob'ektining
ma'lum atributiga mos keladigan ma'lumotlarning mantiqiy tashkil
etilishining elementar birligi. Yozuv (relyatsion jadvalning qatori) - bu
ma'lumot ob'ektining muayyan namunasiga mos keladigan mantiqiy bog'liq
bo‘lgan maydonlar to‘plami.
Fayl tizimlari va ma'lumotlar bazalari.
Ma'lumotlar bazalari - bu ma'lumotlar tuzilmalari va fayl tuzilmalarining
sintezi.
Ma'lumotlar bazasi atamasi tashkilotning axborot ehtiyojlarini qondirish
uchun mo‘ljallangan mantiqiy bog'liq ma'lumotlarning umumiy to‘plamini (va
bu ma'lumotlarning tavsifini) anglatadi. Ma'lumotlar bazasi - bu tartibda
saqlanadigan ma'lumotlar to‘plami. Ma'lumotlar bazasini hujjatlar
saqlanadigan
kabinet bilan taqqoslashingiz mumkin. Boshqacha aytganda, ma'lumotlar bazasi
ma'lumotlar ombori.
Ma'lumotlar bazalari holatida ma'lumotlar
tashqi muhitda ularning
tavsifi (metadata) bilan birga saqlanadi, fayllar esa mantiqiy tavsifi tegishli
dasturlarda mavjud bo‘lgan oddiygina ikkilik ma'lumotlarini saqlaydi.
86
MBBT aloxida olingan modullardan tashkil topgan:
•
MB boshqarish bloki disklardagi ma‘lumotlar
bilan
foydalanuvchi dasturi va tizimning So`rovi (
guery) orasidagi interfeysni
aniqlaydi.
•
Fayl menedjeri - ma‘lumotlar tuzilmasi bilan disklar o‘rtasidagi
bog’lanishni boshqaradi.
•
Guery-protsessor ingliz tilida yozilgan guery gaplarini
MBni
boshqarish bloki tushunadigan tilga utkazadi.
•
Прекомпилятор DML(Data Manipulation Language)
ma‘lumotlar bilan manipulyatsiya qiladigan til bo‘lib hisoblanadi.
