Iqtisodiyotni raqamlashtirish sharoitida buxgalteriya hisobi, iqtisodiy tahlil va auditni xalqaro standartlar asosida rivojlantirish muammolari va istiqbollari

Download 8,84 Mb. Pdf ko'rish
bet	197/452
Sana	27.06.2024
Hajmi	8,84 Mb.
	#265988

1 ... 193 194 195 196 197 198 199 200 ... 452

Bog'liq
QarMII konf 26-27 may 2023 (1)

4. Таҳлилий натижалар:
Мамлакатимизда электр энергияси таъминоти
корхоналарини трансформация қилиш ҳамда уларга инвестицияларни жалб
этишни кенгайтириш, аҳолининг жон бошига ишлаб чиқарилган электр
энергиясини узлуксиз ошириб бориш масалаларига устувор йўналиш сифатида
қаралмоқда. Келгуси ўн йлликда электр энергетика тармоғида, шу жумладан
тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб этган ҳолда ишлаб чиқариш
қувватларини ривожлантириш ва йирик инвестиция лойиҳаларини амалга
ошириш белгиланган. Шу ўринда молиявий ҳисобот халқаро стандартларига
кўра олинган ҳамда берилган қарзлар қарзга оид молиявий инструментлар
сифатида таснифланади. Уларнинг ҳисобини юритиш 9-МҲХС (IFRS)
«Молиявий инструментлар» стандарти асосида юритилиши зарур. Маблағларни
беришда қарз берувчи тараф қарзни молиявий актив сифатида таснифлайди.
Қарз олувчи эса олинган қарзни молиявий мажбурият сифати ҳисобга олади.
9-МҲХС (IFRS) «Молиявий инструментлар» стандарти талаблари асосан
қарзни адолатли қиймати бўйича, яъни қилинган барча харажатларни ҳисобга
олган ҳолда баҳолаш зарур. Қилинган харажатлар қарзни олиш ёки бериш
билан бевосита боғлиқ бўлган харажатлар бўлиши лозим. Масалан, қарз
олувчининг молиявий аҳволини, кафолатларни баҳолаш, қарзга оид
ҳужжатларни тайёрлаш ва уларга ишлов бериш, гаровни ёки бошқа таъминотни
расмийлаштириш хизматлари ва шу кабилар учун тўланадиган харажатлар юз
бериши мумкин.

409
Фикримизни тушунтириш учун оддий мисол келтирамиз. “Қашқадарё
ҳудудий электр тармоқлари” АЖ қарз берувчидан йиллик 10% тўлаш шарти
билан 2 млн шартли бирлик (ш.б.) миқдорида қарз маблағларини жалб
қилмоқда. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги кафолатини олиш зарур
ва бу Жамиятга 50 минг ш.б. харажатларни олиб келади, деб фараз қилайлик.
У
ҳолда
қарз
бўйича
мажбуриятларнинг
бошланғич
баҳоси:
2 000 000 ш.б. - 50 000 ш.б. = 1 950 000 ш.б.
9-МҲХС (IFRS) «Молиявий инструментлар» стандарти талабларига кўра
Келгусида қарзлар амортизацияланган қиймати бўйича баҳоланиши зарур.
Бунда дастлаб тан олинган қарз қиймати билан сўндириладиган сумма
ўртасидаги фарқ амортизацияланади.
Олинган қарз амал қилувчи муддат давомида ушбу суммани бир маромда
сўндириш учун самарали фоиз ставкаси қўлланилади. Бу – қарз шартномаси
амал қилган муддат давомида ҳисоб-китоб қилинган келгуси пуллик
тўловларни ёки тушумларни дисконтловчи ставка ҳисобланади. Самарали фоиз
ставкасини аниқлаш пайтида Жамият шартномада қайд этилган барча
шартларни (олдиндан ҳақ тўлаш, тўловни кечиктириш имконини бериш,
бонуслар, битим бўйича харажатлар, чегирмалар, мукофотлар ва ҳ.к.) эътиборга
олган ҳолда кутилаётган пул оқимларини баҳолаши керак.
Шундай қилиб, қарзнинг бошланғич қиймати 1 950 000 ш.б.
Тўланадиган фоизлар шартнома бўйича қарз суммасидан ҳисобланади:
2 000 000 ш.б. х 10% = 200 000 ш.б.
Қарз олувчининг фоизли харажати:
1 950 000 ш.б. – 2 000 000 ш.б. – 200 000 ш.б. = - 250 000 ш.б.
Самарали фоиз ставкаси:
250 000 ш.б. / 1 950 000 ш.б. х 100 = 12,82%
Тўланадиган фоизлар билан қарз олувчининг фоизли харажати ўртасидаги
фарқ:
250 000 – 200 000 = 50 000 ш.б.

410
Ушбу 50 000 ш.б. қарз олувчи битим бўйича сарфлаган қўшимча харажат
ҳисобланади.

Download 8,84 Mb.

1 ... 193 194 195 196 197 198 199 200 ... 452

Download 8,84 Mb.

Pdf ko'rish