Фойдаланилган адабиётлар:
1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022-2026
йилларга
мўлжалланган
Янги
Ўзбекистоннинг
тараққиёт
стратегияси
тўғрисида"ги ПФ-60-сон Фармони. https://www.lex.uz/
2.
Мусагалиев
А.Ж.
Юридик
шахсларни
солиққа
тртишни
такомиллаштиришнинг долзарб масалалари / Монография. – Т.: Ўзбекистон
Республикаси давлат солиқ қўмитаси Солиқ академияси. 2010. - 80 б.
RAQAMLI IQTISODIYOT, INVESTITSIYA VA INNOVATSIYALAR
HISOBI,TAHLILI VA MOLIYAVIY NAZORATINING USLUBIY
MUOMOLARI, NAZARIYA VA AMALIYOT ISTIQBOLLARI
To`ychiyeva Nodira G`ulom qizi
O‘zbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali, o‘qituvchisi
Kuchimova Sevinch Farxod qizi
O‘zbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali, talaba
Annotatsiya:
Xarajat menejirlarning moslashuvchanligini hisobga olish
kerak, bu kelajakda loyihada ishlashni davom ettirish zarurligi to`g`risidagi qarorni
o`zgartirish mumkin.
Kalit so`zlar
:innovatsion, loyiha, xarajat, istiqbol , pul oqimlari, daromad,
pul oqimlari, investor, investitsiya, moliyaviy holat,zamonaviy texnologiyalar.
Zamonaviy texnologiyalar va platformalar mijozlar, hamkorlar va davlat
tashkilotlari bilan shaxsiy muloqatni minimallashtirish hisobiga korxonalar va
jismoniy shaxslarga xarajatlarni qisqartirishga yordam beradi, shuningdek o`zaro
muloqatni tez va oson yo`lga qo`yishga imkon yaratadi
.
Mamlakat iqtisodiyotini
rivojlanishiga bir nechta omillar ta’sir ko‘rsatadi. Hozirgi kunda iqtisodiyotning
rivojalanishining asosi sifatida investitsiyalar qaralmoqda. Mamlakat iqtisodiyotida
investitsiyalarning hajmi oshishi bilan iqtisodiyot ham rivojlanib boradi. Investitsiya
to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev
quyidagi fikrlarni bildirib o‘tgan: “Jahon tajribasi shuni ko‘rsatadiki, qaysi davlat faol
771
investitsiya siyosatini yuritgan bo‘lsa, o‘z iqtisodiyotining barqaror o‘sishiga
erishgan. Shu sababli ham investitsiya – bu iqtisodiyot drayveri, o‘zbekcha aytganda,
iqtisodiyotning yuragi, desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Investitsiya bilan birga turli
soha va tarmoqlarga, hududlarga yangi texnologiyalar, ilg‘or tajribalar, yuksak
malakali mutaxassislar kirib keladi, tadbirkorlik jadal rivojlanadi.”
Bundan tashqari O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha
Harakatlar strategiyasida ham qulay investitsion muhitni shakllantirish asosiy urg‘u
qaratilgan:
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni keng rivojlantirish uchun qulay
ishbilarmonlik muhitini yaratish, tadbirkorlik tuzilmalarining faoliyatiga davlat,
huquqni
muhofaza
qiluvchi
va
nazorat
idoralari
tomonidan
noqonuniy
aralashuvlarning qat’iy oldini olish;
- investitsiya muhitini takomillashtirish, mamlakat iqtisodiyoti tarmoqlari va
hududlariga xorijiy, eng avvalo, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni faol jalb
qilish . Yuqoridagilardan kelib chiqib, hozirgi kunda O‘zbekiston iqtisodiyotida
investitsiyalar hajmini oshirish eng dolzarb masalalardan bo‘lib hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasida qulay investitsion muhitni shakllantirishga qaratilgan
islohatlar natijasida iqtisodiyotda investitsiyalarning hajmi oshib bormoqda.
Investitsion muhit to‘g‘risida bir qancha olimlar o‘z fikrlarini bildirib o‘tganlar. Bir
guruh olimlar quyidagi fikrlarni bildirib o‘tganlar: “Investitsiya muhiti ― bu xorijiy
kapital qo‘yilmalarining qaltislik darajasini va ulardan mamlakatda samarali
foydlanish imkoniyatlarini oldindan belgilaydigan iqtisodiy, siyosiy, yuridik va
ijtimoiy omillar yig‘indisidir. Investitsiya muhiti kompleks, ko‘pqirrali tushuncha
bo‘lib, milliy qonunchilik, iqtisodiy shartsharoitlar(inqiroz, o‘sish, stagnatsiya),
bojxona rejimi, valyuta siyosati, iqtisodiy o‘sish sur’atlari, inflatsiya sur’atlari,
valyuta kursining barqarorligi, tashqi qarzdorlik darajasi kabi ko‘rsatkichlarga ega .
Investitsion muhitga boshqacha qarashlar ham mavjud. Ular quyidagicha:
“Investitsiya iqlimi juda keng ma’noda ishlatiladigan tushincha bo‘lib, investor
tomonidan hisobga olinadigan barcha muammo va masalalarni mujassamlashtiradi.
772
Investor tomonidan ma’lum bir mamlakatga kapital ajratishning qulay va noqulay
tomonlari belgilanadi, shu bilan bir qatorda o‘z kapitalini kiritmoqchi bo‘lgan
mamlakat mafkurasi, siyosati, iqtisodiyoti va madaniyatiga katta e’tibor beriladi” .
Qisqacha qilib aytganda, investitsiya muhiti investitisiya munosabatlarini amalga
oshirish mumkin bo‘lgan imkoniyatlar va qulayliklar majmuasini o‘zida aks ettiradi.
Bundan shu narsa kelib chiqadiki, mamlakatda investitsiya muhiti qanchalik qulay
holda shakllangan bo‘lsa, bu mamlakat iqtisodiyotida investitsiyalar hajmi oshib
boradi. Mamlakat investitsion muhiga mamlakatdagi mavjud raqamli iqtisodiyot
darajasi ham juda katta ta’sir ko‘rsatadi. Raqamli iqtisodiyot bu investorlarga
qo‘shimcha qulaylik yaratib beradi. Raqamli iqtisodiyot rivojlangan mamlakatlarda
iqtisodiyotda investitsiya hajmi ham baland hisoblanadi. Raqamli iqtisodiyot - bu
xo'jalik faoliyatini yuritish bo‘lib, bunda ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishdagi
asosiy omil raqamlar ko‘rinshidagi ma’lumotlar bo‘lib, katta hajmdagi axborotlarni
qayta ishlash va shu qayta ishlash natijasini analiz qilish yordamida har xil turdagi
ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish, texnologiyalar, qurilmalar, saqlash, mahsulotlarni
yetkazib berishda oldingi tizimdan samaraliroq yechimlar tadbiq qilishdir. Boshqacha
qilib aytganda, raqamli iqtisodiyot bu onlayn xizmatlar ko’rsatish, elektron to‘lovlar
amalga oshirish, internet savdo, kraudfanding va boshqa turdagi sohalarni raqamli
kompyuter texnologiyalarini rivojlanishi bilan bog‘langan faoliyatdir. Bugungi kunda
istalgan mamlakatning iqtisodiy rivojlanishini ta’minlash va jahon maydonida
raqobatdoshligini oshirish ko‘p jihatdan raqamli iqtisodiyotning samarali shakllanishi
va rivojlanishiga bog‘liq. Shu bilan birga, raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishning
barcha modellari uchun umumiy xususiyatlar ham bor. Bular — bu raqamli
texnologiyalarga innovatsiyalar va katta miqdordagi sarmoyalarni kiritish uchun
qulay sharoitlar mavjudligidir. Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi bevosita
mamlakatda investorlarga qo‘shimcha qulayliklar yaratib beradi. Bundan tashqari
raqamli iqtisodiyot mamlakat investitsion muhitiga juda katta salbiy ta’sir qiladigan
omil bo‘lgan korrupsiya va xufyona iqtisodiyotni kamaytirishga yordam beradi. Bu
omilning kamayishi bevosita mamlakatda qulay investitsion muhitning shakllanishiga
773
yordam beradi. Bundan kelib chiqib aytish mumkin-ki, mamlakatda qulay
investitsion muhitni shakllantirishning asosiy bog‘ini raqamli iqtisodiyot hisoblanadi.
O‘zbekistonda raqamli iqtsidiyotni rivojalantirishga doir olib borilayotgan
islohatlar natijasida mamlakatda raqamli iqtisodiyot darajasi oshib bormoqda. Lekin
sohada hozirgikunda ham ba’zi muammo va kamchiliklar ko‘zga tashlanmoqda. Bu
muammo kamchiliklarga quyidagilarni kiritish mumkin:
- iqtisodiyot tarmoq va sohalarining raqamlashtirish yuqori darajada emasligi
ya’ni raqamli texnologiyalar bilan ta’minlanmaganligi;
|
