899
boshqaruvini amalga oshiruvchi
vakolatli organ
hamda ijro
Avstraliya "Samarali
mablag'lar
sarfi"
avstraliyacha
metodi
ishlab
chiqilgan. Ularda shartnomalar
ijrosi nazorati zaif
Taklif
qilingan mahsulot qiymati
va yakuniy qiymatni solishtirish
yo'li bilan xarid konsepsiyasi
tashkil etilgan
Kanada
"Optimal qiymat" - narx, texnik
foyda va tovar sifati birikuvidan
iborat
konsepsiya
ishlab
chiqilgan
Hukumat
davlat xaridi nazorati
o'tkazilishida muhim organ
Belgiya
Davlat
qonunchiligida
xarid
faoliyatining
barcha
bosqichlaridagi
xarajatlar
nazoratiga
alohida
e'tibor
beriladi
5 bosqichda: xarid to'g'risida
qaror qabul qilinadi, XS hisob-
kitobi, tahlil, hujjatlar ko'rib
chiqilishi, to'lov nazorati
Xitoy
Qat’iy reglamentlar o’rnatilgan,
xorij
kapitalining
milliy
iqtisodiyotdagi ishtiroki tartibga
olingan
Milliy
eksportni
qo’llab-
quvvatlash
mexanizmi bu davlat
xarididir,
milliy
ishlab
chiqarishning tashqi resurs va
kapital manbalariga tobeligini
texnologik
va
moliyaviy
qisqartirish imkonini beruvchi
instrument deb qaraladi
Yuqoridagi xorijiy mamlakatlarning davlat xaridi sohasidagi o’ziga xos
xususiyatlari o’sha mamlakatdagi xarid jarayonining sodir bo’lishida o’z
aksini
topadi. Davlat xaridi bevosita byudjet mablag’lari sarfi bilan amalga oshirilar
ekan, uning samaradorligi ta’minlanishiga katta ahamiyat qaratilishi zarur bo’ladi.
AQSH uzoq tarixiy shakllanish bosqichlarini bosib o’tgan va hozirda dunyodagi
eng samarali xarid tizimini yo’lga qo’ya olgan rivojlangan davlatdir. O’zbekiston
900
davlat xaridi jarayoni ham jadallik bilan rivojlanib, takomillashib bormoqda.
Fikrimizcha, bizda davlat xaridi jarayonida
xuddi Belgiyadagidek, xarid
faoliyatining barcha bosqichlaridagi xarajatlar nazoratiga alohida e’tibor
beriladigan bo’lsa hamda AQSH xarid bosqichlari kabi 5 bosqichli tizimni yo’lga
qo’yadigan bo’lsak, ya’ni rejalashtirish, buyurtma joylashtirish,
saralash va
shartnomalar tuzish, nazorat, natijalarni baholash izchil ketma-ketligini
amaliyotga tatbiq eta olsak, O’zbekistonda davlat xaridi jarayonidagi mavjud
muammolarni bartaraf eta olgan bo’lardik. Kanada
tomonidan ishlab chiqilgan
konsepsiya ya’ni, "Optimal qiymat" - narx, texnik foyda va tovar sifati birikuvi
konsepsiyasini bizdagi “Davlat xaridi” tizimiga tadbiq etish narxlar monitoringi
bilan bog’liq muammolarni bartaraf etilishiga ijobiy ta’sir ko’rsata oladi deb
hisoblaymiz.
