Xorijiy mamlakatlarda davlat xaridining o'ziga xos xususiyatlari

899 
boshqaruvini amalga oshiruvchi 
vakolatli organ 
hamda ijro 
Avstraliya "Samarali 
mablag'lar 
sarfi" 
avstraliyacha 
metodi 
ishlab 
chiqilgan. Ularda shartnomalar 
ijrosi nazorati zaif 
Taklif qilingan mahsulot qiymati 
va yakuniy qiymatni solishtirish 
yo'li bilan xarid konsepsiyasi 
tashkil etilgan 
Kanada 
"Optimal qiymat" - narx, texnik 
foyda va tovar sifati birikuvidan 
iborat 
konsepsiya 
ishlab 
chiqilgan 
Hukumat davlat xaridi nazorati 
o'tkazilishida muhim organ
Belgiya 
Davlat 
qonunchiligida 
xarid 
faoliyatining 
barcha 
bosqichlaridagi 
xarajatlar 
nazoratiga 
alohida 
e'tibor 
beriladi 
5 bosqichda: xarid to'g'risida 
qaror qabul qilinadi, XS hisob-
kitobi, tahlil, hujjatlar ko'rib 
chiqilishi, to'lov nazorati
Xitoy 
Qat’iy reglamentlar o’rnatilgan, 
xorij 
kapitalining 
milliy 
iqtisodiyotdagi ishtiroki tartibga 
olingan 
Milliy 
eksportni 
qo’llab-
quvvatlash mexanizmi bu davlat 
xarididir, 
milliy 
ishlab 
chiqarishning tashqi resurs va 
kapital manbalariga tobeligini 
texnologik 
va 
moliyaviy 
qisqartirish imkonini beruvchi 
instrument deb qaraladi 
Yuqoridagi xorijiy mamlakatlarning davlat xaridi sohasidagi o’ziga xos 
xususiyatlari o’sha mamlakatdagi xarid jarayonining sodir bo’lishida o’z aksini 
topadi. Davlat xaridi bevosita byudjet mablag’lari sarfi bilan amalga oshirilar 
ekan, uning samaradorligi ta’minlanishiga katta ahamiyat qaratilishi zarur bo’ladi. 
AQSH uzoq tarixiy shakllanish bosqichlarini bosib o’tgan va hozirda dunyodagi 
eng samarali xarid tizimini yo’lga qo’ya olgan rivojlangan davlatdir. O’zbekiston 

900 
davlat xaridi jarayoni ham jadallik bilan rivojlanib, takomillashib bormoqda. 
Fikrimizcha, bizda davlat xaridi jarayonida xuddi Belgiyadagidek, xarid 
faoliyatining barcha bosqichlaridagi xarajatlar nazoratiga alohida e’tibor 
beriladigan bo’lsa hamda AQSH xarid bosqichlari kabi 5 bosqichli tizimni yo’lga 
qo’yadigan bo’lsak, ya’ni rejalashtirish, buyurtma joylashtirish, saralash va 
shartnomalar tuzish, nazorat, natijalarni baholash izchil ketma-ketligini 
amaliyotga tatbiq eta olsak, O’zbekistonda davlat xaridi jarayonidagi mavjud 
muammolarni bartaraf eta olgan bo’lardik. Kanada tomonidan ishlab chiqilgan 
konsepsiya ya’ni, "Optimal qiymat" - narx, texnik foyda va tovar sifati birikuvi 
konsepsiyasini bizdagi “Davlat xaridi” tizimiga tadbiq etish narxlar monitoringi 
bilan bog’liq muammolarni bartaraf etilishiga ijobiy ta’sir ko’rsata oladi deb 
hisoblaymiz.

Download 8,84 Mb.