|
Asosiy qism
2.4 OKMK AJ korxonalarga tegishli oqova suvlar tahlilida ishlatiladigan optik analiz turlari
|
| bet | 3/16 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 227,7 Kb. | | #232308 |
Bog'liq Diplom bbbAsosiy qism
2.4 OKMK AJ korxonalarga tegishli oqova suvlar tahlilida ishlatiladigan optik analiz turlari
Analizning optik usullari moddalarning elektromagnit nurlanish (yorugʻlik nuri) energiyasi bilan taʼsirlashishi natijasida oʻzgaradigan parametrlarni oʻlchashga asoslangan. Analizning optik usullari quyidagilarga boʻlinadi:
Refraktrometrik usul moddaning yorugʻlik nurini sindirish koʻrsatkichini oʻchashga asoslangan.
Nefelometrik usul eritmaga tushayotgan yorugʻlik nurining eritmada yoyilish jadalligini oʻlchashga asoslangan.
Turbidimetrik usul eritmadan oʻtayotgan yorugʻlik nuri jadalligini oʻlchashga asoslangan.
Polarimetrik usul qutblangan nur tekisligining burilish burchagini oʻlchashga asoslangan.
Emission usul atomning qoʻzgalgan holatida, yaʼni elektronning bir energetik qavatdan boshqa energetik qavatga oʻtishida chiqqan nur jadalligini oʻlchashga asoslangan.
Absorbsion usul moddalarning elektromagnit nurlarni tanlab yutishiga asoslangan boʻlib, yorugʻlik nuri yutilishining asosiy qonuniga boʻysunadi.
Yorugʻlik nuri yutilishining asosiy qonuni (Buger-Lambert-Ber qonuni)
Maʼlumki, modda atom yoki ionlar yorugʻikni yutganda ularning energetik holati oʻzgaradi, aniqrogʻi energiyasi kam E{ holatdan energiyasi koʻp E2 holatga oʻtadi. Shu paytda modda tarkibida «elektron oʻtish» roʻy beradi. Bu oʻtish faqat aniq energiyali yorugʻlik nuri (kvant) yutilganda roʻy beradi. Bu yutilish yutiladigan energiya kvantining miqdori shu elektron o ʼtishga toʻgʻri keluvchi energiya farqi (& E) ga teng boʻlgandagina amalga oshad i, yaʼni: \
& E = E2 — E1 = hv,
bu yerda: h — Plank doimiysi 6,625 • 1СГ34 joul-s; v — yutilgan yorug“ikning tebranish chastotasi, Hz.
Koʻrinib turibdiki, tushayotgan yorug“likning bir qismi moddaga yutiladi, yaʼni nurning bir qismi «qatlam»ga yutilib oʻz intensivligini kamaytiradi. Moddadan oʻtayotgan nur intensivligi (J) ning kamayishi (J/J0) bilan yutuvchi modda miqdori (C) va qatlami qalinligi (/) orasidagi bogʻlanish yorugʻlik yutilishining asosiy qonuni deyiladi. Oʻtayotgan nur intensivligining kamayishini oʻlchash maqsadida shu nurning toza erituvchidan oʻtgandagi intensivligi JQ aniqlanayotgan moddaning shu erituvchidagi eritm asidan oʻtgandagi intensivligi J ni solishtirish orqali erigan modda miqdori aniqlanadi. Bir xil materialdan tashkil topgan teng qalinlikdagi qatlamda eritmadan oʻtayotgan yorugʻlikning tarqalishi va qaytishi teng boʻlib, ular intensivligining kamayishi eritmaning konsentratsiyasiga bogʻliq.
Har qanday eritmadan oʻtgan nur intensivligining kamayishi оʼtkazuvchanlik koeffitsiyenti bilan harakterlanadi:
bu yerda: T — o ʼtkazuvchanlik koeffitsiyenti; J va J0 — oʻtgan va tushgan nurlar intensivligi.
Oʻtkazuvchanlikning manfiy ishorali oʻnli logarifmi eritmaning optik zichligi deyiladi:
A
Eritmaning optik zichligi (A) bilan yutuvchi qatlam qalinligi orasidagi bogʻlanish Buger (1729-y.) va Lam bert (1760-y.) tomonidan oʻrganilgan boʻlib, quyidagicha ifodalanadi:
b u yerda: к — proporsionallik koeffitsiyenti; l — eritma qavatining qalinligi, yaʼni kuvetaning oʻlchami (sm).
|
| |
