|
Optik analiz usullari yordamida eritma konsentratsiyasini aniqlash yoʻllari
|
| bet | 4/16 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 227,7 Kb. | | #232308 |
Bog'liq Diplom bbbOptik analiz usullari yordamida eritma konsentratsiyasini aniqlash yoʻllari :
Darajalashning grafik usuli. Buger-Lambert-Ber qonuniga asoslanib eritmaning optik zichligi bilan eritma konsentratsiyasi (standart eritma ishlatiladi) orasidagi bogʻlanish grafigi chiziladi, bu koʻpincha darajalash grafigi deyiladi. Grafik kamida uchta yoki beshta nuqta asosida chiziladi. Nomaʼlum konsentratsiyali eritmaning optik zichligi aniqlanib, darajalash grafigidan ekstrapolatsiya usulida eritma konsentratsiyasi topiladi.
Nur yutilishining molyar soʻndirish koeffitsiyenti usuli. Bu usulda bir nechta standart eritmalarning optik zichliklari aniqlanib, nur yutilishining molyar soʻndirish koeffitsiyentining qiymati e = A J IC a hisoblanadi. Hisoblangan nur yutilishining molyar soʻndirish koeffitsiyentining oʻrtacha qiymati olinadi. Nomaʼlum eritmaning optik zichligi oʻlchanib, eritma konsentratsiyasi C. = A J z l formula bilan hisoblab topiladi. Modda miqdori quyidagi formuladan foydalanib hisoblanadi:
bu yerda: MA — aniqlovchi m oddaning m olyar m assasi (ionlar uchun elementning atom massasi); F (alikvot) — rangli eritma tayyorlash uchun olingan eritma hajmi; F pipetka — eritma tayyorlash uchun olingan hajm (oʻlchov pipetkasining hajm i); Vk — analiz qilinayotgan eritmaning umumiy hajm i (oʻlchov kolbasi hajmi)
Refraktometrik analiz usuli analiz qilinadigan moddalarning nur sindirish koʻrsatkichining oʻlchanishiga asoslangan. Har qanday toza modda maʼlum bir nur sindirish koʻrsatkichiga ega. Nur sindirish koʻrsatkichini qiymatiga qarab, moddalarning tozalik darajasi aniqlanadi.
Yorugʻlik yoʻnalishining bir muhitdan ikkinchi muhitga oʻtishida oʻzgarishiga yorugʻlikning sinishi yoki yorugʻlik refraksiyasi deyiladi. Moddalarning sindirish koʻrsatkichini oʻlchaydigan asboblar refraktometrlar deb, analiz usuliga esa refraktometrik analiz usuli deyiladi.
Yorug’lik nuri ikki shaffof muhitning sirt yuzasiga tushayotganda bir qismi qaytadi, qolgan qismi ikkinchi muhitda tarqaladi (sinadi).
Yorug’likning ikkinchi muhitda tarqalishi yorug’likning sinish qonunlariga boʻysunadi (fizika kursidan ma’lum), y aʼni:
1. Tushuvchi nur, singan nur va muhitlar chegarasidagi nurning tushish nuqtasiga tushirilgan perpendikular bir tekislikda yotadi.
2. Nurning tushish burchagi sinusi (sin a,)ning nurni sinish burchagi sinusi (sin a2)ga bo’lgan nisbati berilgan muhitlar uchun oʻzgarmas miqdor bo’lib, ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan sindirish koʻrsatkichi (n) deyiladi:
Standart sharoitda moddalarning vakuum ga nisbatan olingan sindirish koʻrsatkichi absolut sindirish коʼrsatkichi deyiladi:
;
;
;
Unda nisbiy sindirish koʼrsatkichi absolut sindirish koʻrsatkichlarining nisbatiga teng. (4) tenglamadan * = * .
Havoga nisbatan olingan sindirish koʻrsatkichi toʼgʼridan-toʼgʻri sindirish koʼrsatkichi (n) deyiladi:
nabc = n abs (havo) * n
Atmosfera bosimi va xona haroratida «abc(havo) = 1,00027, unda wabs = 1,00027«.
Moddaning sindirish koʻrsatkichi uning tabiatini aniqlaydi. Uning qiymati tushayotgan nurning toʼlqin uzunligiga va haroratga bogʻliq. Tushayotgan yorugʻlik toʻlqin uzunligining kattalashishi bilan sindirish koʼrsatkichining qiymati kam ayadi. Bir xil natijalarni olish uchun yorugʻlik manbayi sifatida maʼlum toʼlqin uzunligiga ega boʻlgan (natriyli, simobli, vodorodli) lampalar ishlatiladi.
Harorat koʼtarilishi bilan suyuqliklar sindirish koʻrsatkichlarining qiymati kamayadi. Shuning uchun sindirish koʻrsatkichining qiymati simvoli yonida f va X ni qiymati koʻrsatiladi. Masalan,
Lekin toʼgʼridan toʼgʼri havo va suyuqlik chegarasida tushish yoki sinish burchagini oʼlchash noqulay. Refraktometrlarda suyuqlik hamda ichki chegarasida tushish va sinish burchaklari — toʼla qaytish usulidan foydalanib oʻlchanadi.
Sindirish koʼrsatkichi bilan moddaning zichligi (d) orasida (simbat) bogʻlanish mavjud. Moddaning zichligi oshishi bilan sindirish koʻrsatkichining qiymati ham oshadi.
|
| |
