Toshkent davlat texnika universiteti
“Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti” kafedrasi
doktoranti Valikulov Sherzod Zaynitdinovich
“O’ZBEKNEFTGAZ” AJ KORXONALARIDA RAQAMLI IQTISODIYOTNI
JORIY QILISH
Kuchli ijtimoiy yoʻnaltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish, mamlakatni ijtimoiy-
iqtisodiy jihatdan taraqqiy ettirish va shu asosda jamiyat aʼzolarining moddiy va maʼnaviy
farovonligini taʼminlashda xalq xoʻjaligining yetakchi tarmogʻi bo’lgan neft va gaz sanoati mavqei
jihatidan alohida o’rin egallaydi. Rivojlanayotgan davlatlarda neft va gazga bo’lgan talabning eng
katta o’sishi kuzatilmoqda, bu davlatlarda dunyodagi tasdiqlangan neft va gaz zaxiralarining
aksariyati joylashgan. Shuning uchun xalqaro energetika kompaniyalari – investorlar, uskunalar
etkazib beruvchilar – pudratchilar va konsalting firmalari o'z e’tiborini, kelajakda neft va gaz
sohasidagi imkoniyatlar yuqori bo’lgan va biznes taklif qiladigan rivojlanayotgan mamlakatlarga
qaratmoqdalar. Garchi ko'plab yangi loyihalar ishlab chiqilayotgan bo’lsada, ko'pchilik etarli
moliyalashtirishni ta'minlashdagi qiyinchiliklar tufayli ishlamaydi. Loyiha homiylari davlat va
xususiy sektorning bir qator sheriklarini jalb qilgan holda yanada moslashuvchan va innovatsion
moliyalashtirish paketlarini ishlab chiqishga majbur bo’lmoqdalar. Asosiy e’tibor xalqaro bozorda
neft mahsulotlarini sotib olishga qaratilgan bo’lib, ichki resurslarni rivojlantirish neft va gazni xalqaro
raqobatbardosh narxlarda ishlab chiqarish va sotish mumkin bo’lgandagina oqlanadi. Jahon
iqtisodiyoti rivojlanishining yangi bosqichida zamonaviy raqamli texnologiyalar ijtimoiy farovonlik
o’sishini belgilovchi asosiy ishlab chiqarish resursi sifatida qaralmoqda. Tashkilotlar va birinchi
navbatda iqtisodiyotning real sektori korxonalari tomonidan zamonaviy kompyuter va axborot
tizimlaridan foydalanish ularning raqamli iqtisodiyotda samarali ishlashining eng muhim shartidir.
Korxonani raqamlashtirish zamonaviy ishlab chiqarish usullariga asoslangan holda texnologik
jarayonlarni va boshqaruvning barcha darajalarida qaror qabul qilish jarayonlarini boshqarish sifatini
keskin o’zgartiradi va korxona faoliyati samaradorligi va barqarorligini oshirish uchun eng muhim
omillardan biri hisoblanadi. Sanoat korxonalarini raqamli tranformatsiya jarayoni bir qancha o’ziga
hos hususiyatlarga ega bo’lib ushbu jarayonni to’g‘ri tashkil qilish, korxona uchun kerakli
strategiyani ishlab chiqish ko’p jihatdan uning faoliyatini samarali va uzluksiz tashkillashning asosiy
shartlaridan biridir.
O’zbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida ochiqlik, xalqaro iqtisodiy-siyosiy
aloqalarning rivojlanishi yurtimizda sanoat tarmoqlarini modernizatsiya qilish, texnik va texnologik
jihatdan qayta jihozlash imkoniyatlarini yuzaga keltirdi. Ma’lumki, bugungi kunda raqamli
iqtisodiyot qo‘shimcha qiymat yaratishda ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Iqtisodiyot
tarmoqlaridagi amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida raqamli axborotlar ta’siri asosida
kuzatilayotgan jarayonlar real sektorning strategik rivojlanishida asosiy hal qiluvchi kuchga ega
bo‘lmoqda. Shunday ekan sanoat korxonalarimizda raqamli ishlab chiqarishni to‘g‘ri tashkil etish,
ushbu jarayonni korxonaga joriy etish strategiyasini to’g’ri tanlashga katta ahamiyat qaratish lozim.
283
Neft va gaz sanoatining investitsiya qilinadigan joylashuvi sifatida raqamli texnologiyalar
samaradorligini oshirish, xarajatlarni kamaytirish va atrof-muhitga ta’sirini kamaytirish orqali ishlab
chiqarishni ko’paytirib sanoatda tub burulish qilish zarur va muhum.
Ma’lumki 2023-yil 20-dekabr sanasida Prezident Shavkat Mirziyoyev Toshkentdagi IT-park
faoliyati va axborot texnologiyalari sohasida amalga oshirilayotgan loyihalar bilan tanishib, IT
sohasini rivojlantirish va davlat boshqaruvini raqamlashtirish bo‘yicha ustuvor vazifalar yuzasidan
videoselektor yig‘ilishi o‘tkazdi. Kun tartibida vazirlik va tarmoqlarni raqamlashtirish masalalari ham
muhokama qilindi. Tarmoq rahbarlariga faqat va faqat raqamlashtirish orqali tannarxni tushirish
mumkinligi ko‘rsatib o‘tildi. Masalan, Buxorodagi “Janubiy Kemachi” konini raqamlashtirish
hisobiga, yo‘qotish 3 foizga kamayib, yiliga 28 million kub metr qo‘shimcha gaz olinayapti. Shu
munosabat bilan “O’zbekneftgaz” AJ ga quduqlarni raqamlashtirishni to‘liq yakunlashga ko‘rsatma
berildi.
Sanoatning bu sohasida raqamli iqtisodiyotni keng ko’lamli joriy qilish, sohaga qilingan
investitsion faoliyatning iqtisodiy samaradorligini oshirishga hizmat qiladi. Neft va gaz sanoatining
barcha yo’nalishlarida raqamli transformatsiyani tezlashtirilgan tarzda amalga oshirish shart va zarur
hisoblanadi sababi yo’qotishning oldini olish bilan bir qatorda, eng ahamiyatli jihati korruptsion
holatlarni oldini olishga xizmat qiladi undan tashari vaqtdan yutish hamda ma’lumotlarni aniqligi va
shafofligi nuqtai nazaridan afzallik jixatlari ko’p. 1-rasmda, kelajakda "Uzbekneftgaz" AJ ga qarashli
barcha tashkilotlarni to’liq raqamlashtirigandagi holati aks ettirilgan.
yuqorida aytilgan sohadagi muammolarga amaliy yechim topish shart yani sohaga investitsiyalar jalb
qilish hamda investitsion faoliyatning iqtisodiy samaradorligini oshir choralarini ko’rish kerak.
Buning uchun birinchi navbatda “O’zbekneftgaz” AJ sanoati korxonalarida
raqamli transformatsiyani
keng joriy qilish lozim sababi raqamli transformatstiya o’zining tezkor va to’g’ri ma’lumot yetkazish
hizmati bilan investorlarning ishonchini oqlaydi va ish koeffitsientini oshiradi. Keyingi navbatda neft
va gaz sohasiga sarmoya kiritish bilan bog’liq havf-xatarlarni o’rganish turibdi. Albatta har qanday
biznes uchun pul tikish oldi investor – shu sohaga sarmoya kiritish bilan bog’liq bo’lgan havf -
hatarlarni chuqur o’rganadi ayniqsa bu borada davlat siyosati qandayligiga alohida e’tibor bilan
qaraydi. O’zbekiston hukumatini bu sohaga investitsiya siyosatida xech qanday to’siq qo’yilmagan.
Shunday ekan investorlar ko’proq, neft va tabiiy gaz qazib olish paytida neft to’kilishi, yong’in
chiqishi yoki avariya ehtimoli va boshqa shunga o’xshash havf – xatarlarga amaliy yechim topsalar
maqsadga muvofiq bo’ladi deb o’ylayman.
|
