TDTU «Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti»
kafedrasi dotsenti, DSc, K.A.Muxitdinova
TDTU talabasi, Tursunova Jasmina Bekmurod qizi
TADBIRKORLIK FAOLIYATINING IJTIMOIY AHAMIYATI
Bugungi kunda mamlakatimizda tadbirkorlikni qoʻllab-quvvatlash borasida olib
bo0rilayotgan islohotlar natijasida yurtimiz aholisi oʻrtasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
faoliyati bilan shugʻullanishga qiziqish tobora ortib bormoqda. Oʻzbekiston Respublikasi
iqtisodiyotini mustahkamlash, har tomonlama rivojlantirib borish, iqtisodiyotni xususan bozor
munosabatiga oʻtishni tezlashtiruvchi eng asosiy yoʻllardan biri bu kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni rivojlantirish hisoblanadi. Shuning uchun ham tadbirkorlikni rivojlantirishga, uni
davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlanishi, xususiy tadbirkorlikda tashabbus koʻrsatish, uni
ragʻbatlantirishga bagʻishlangan bir qancha qonun, farmon va qarorlar qabul qilindi.
Oʻzbekistonda ijtimoiy yoʻnaltirilgan bozor iqtisodiyotini barpo etishning asosiy
maqsadlaridan biri mamlakatda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik shakllarini ustuvor
rivojlantirishdan iborat. Bu maqsadni amalga oshirish uchun iqtisodiy islohotlar oʻtkazildi, uning
rolini oshirish uchun yirik institustional asoslar yaratildi. Tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish va uni
kafolatlovchi huquqiy-me’yoriy hujjatlar, tadbirkorlarga koʻmaklashuvchi nodavlat tashkilotlar,
korxonalar shular jumlasiga kiradi.
Ijtimoiy va iqtisodiy sohalardagi muommolarni hal qilishda hamda jamiyatning ijtimoiy-
iqtisodiy rivoj topishida ham tadbirkorlikning o’rni katta. Tadbirkor ishlab chiqarish, xizmat
ko’rsatish yo’nalishlarida yangi ish o'rinlari yaratishadi. Bu jarayonni aholini aholini ish bilan band
qilinishi va ishsizlikni kamaytirishda ro’li beqiyosdir. Natijada, tadbirkorlik faoliyati aholini ish bilan
taminlanishi, mehnat va iqtisodiy faolligining ortishi, buning oqibatida aholining daromadlarini
yuksalishiga o’z hissasini qo’shadi. Bu jarayonning ikki oqibatiga etibor qaratish lozim: bir
tomondan, aholining moddiy va ma’naviy zaruratlarining ortishi, kengayishi bo’lsa, ikkinchi
tomondan, bu zaruratlarni qondirish imkoniyatlarini paydo bo’lishidir. Natijada ushbu jarayonlar
aholi hayotini tubdan yaxshilash, turmush darajasini ko’tarish, farovonligini oshirishni taminlaydi.
Tadbirkorlik va kichik biznes rivojlanishi bilan uning mazkur sohadagi ro’li ko’paya boradi.
Tadbirkorlarning ma’lum bir qismi oyoqqa turib, yanada kengayishi oqibatida ular mulkdorga
aylananishadi. Bu hodisa jamiyatda yangicha dunyoqarashga ega, harakatchan avlodni yani
tadbirkorlar, mulkdorlar toifasini paydo bo’lishiga olib keladi. Bunday qatlam mamlakatning
iqtisodiy taraqqiyoti asosi hamda ijtimoiy tayanchi hisoblanadi.
Tadbirkorlikning ijtimoiy ahamiyati juda ham kattadir. Buni quyidagilarda koʻrishimiz
mumkin:
- tadbirkorlik sub’ektlari mustaqil ravishda oʻz ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini yaxshilashdan
tashqari, yollanma ishchilarning yashash darajasini koʻtarish imkoniga ega boʻladilar;
- tadbirkorlik nafaqat ish bilan bandlik, balki shaxsning ichki imkoniyatlari ochilishi uchun
ham imkoniyat yaratadi;
- tadbirkorlik ishsizlik darajasini qisqartirish va mamlakatning ijtimoiy muammolarini
bartaraf etish imkoniga ega;
- tadbirkorlik faoliyati mamlakatning eng chekka hududlarida ham infratuzilma rivojlanishiga
hissa qoʻsha oladi.
Tadbirkorlik- raqamli platformalar va ekotizimlar iqtisodiy dinamizmga hissa qo‘shadigan
startaplar va ko‘blarning gullab-yashnashi uchun qulay zamin yaratadi; global aloqada esa: raqamli
texnologiyalar global aloqani ta’minlaydi, xalqaro savdo, hamkorlik va bilim almashishni
447
osonlashtiradi; iqtisodiy rivojlanish bosqichidan qat’iy nazar, mamlakatlar o‘zlarining ta’siri va
ta’sirini kengaytirish orqali global raqamli iqtisodiyotda ishtirok etishdan foyda olishlari mumkin;
samaradorlik va unumdorlikni oshirishdi: ma’lumotlarni avtomatlashtirish va tahlil qilish kabi
raqamli texnologiyalarni joriy etish turli sohalarda samaradorlik va unumdorlikni sezilarli darajada
oshirishi mumkin. Bu rivojlanayotgan va rivojlangan mamlakatlar uchun jarayonlarni
ratsionalizatsiya qilish va ishlab chiqarish hajmini oshirish uchun umumiy imkoniyatdir.
2022-2026 yillarga moʻljallangan Yangi Oʻzbekistonning taraqqiyot strategiyasi, davlatimiz
rahbarining bu borada izchil amalga oshirayotgan siyosati Mahallabay ishlash va tadbirkorlikni
rivojlantirish agentligini tashkil etilishi, 2022 yil yanvar oyidan respublikaning barcha mahallalarida
tadbirkorlikni rivojlantirish, aholi bandligini ta’minlash va kambagʻallikni qisqartirish masalalari
boʻyicha tuman (shahar) hokimlarining yordamchilari lavozimi ta’sis etilganligida oʻz ifodasini
topgan.
Shu oʻrinda ta’kidlash lozimki, hokim yordamchilariga berilgan vakolat va huquqlar doirasida
mahallabay ishlash tizimi orqali aholiga beriladigan koʻmak va yordam (ijaraga er berish, kredit,
subsidiya, kasbga va tadbirkorlikka oʻqitish, doimiy va mavsumiy ishga joylashtirish, oʻz- oʻzini band
qilish orqali norasmiy sektordagi fuqarolar faoliyatini qonuniylashtirish va boshqalar) har bir mahalla
aholisi, ayniqsa, qishloq aholisi turmush tarzi oʻzgarishi, bandligi ta’minlanishi va muqim daromadga
ega boʻlishida keng imkoniyatlar yaratmoqda.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2023 yil 11 sentyabrdagi «Oʻzbekiston — 2030»
strategiyasi toʻgʻrisida»gi PQ-300-son Qaroriga muvofiq, tadbirkorlik faoliyatini yanada qoʻllab-
quvvatlash maqsadida quyidagi vazifalarni amalga oshirish vazifa qilib belgilandi:
-tadbirkorlik faoliyati bilan shugʻullanuvchi ayol tadbirkorlar uchun maxsus axborot portalini
ishlab chiqish va ishga tushirish;
-aholining mehnat faolligini va tadbirkorlik tashabbuslarini ragʻbatlantirishga, aholi
bandligini oshirishga qaratilgan davlat xizmatlaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish va
sifatini oshirish;
-band boʻlmagan shaxslar, kambagʻal oilalarning ishsiz a’zolari va yoshlarni davlat hisobidan
amaliy monomarkaz, davlat va nodavlat ta’lim muassasalarida kasb-hunar, xorijiy tillar va
tadbirkorlik koʻnikmalariga tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish orqali ularning
bandligiga koʻmaklashish koʻlamini ikki barobar oshirish;
-innovastion tadbirkorlik natijasida yaratilgan yangi ish oʻrinlari sonini oshirish; ehtiyojmand
aholining tadbirkorlik tashabbuslarini yanada qulay shartlarda qoʻllab-quvvatlash maqsadida raqamli
mikromoliya tashkilotini tashkil etish;
-tadbirkorlik sub’ektlariga barcha xizmatlarni «yagona darcha» tamoyili asosida onlayn portal
orqali koʻrsatish choralarini amalga oshirish;
-tadbirkorlik sohasida qulay shart-sharoitlarni yaratish, tartibga solish yukini kamaytirish
borasidagi ishlarni izchil davom ettirish.
Xulosa oʻrnida shuni ta’kidlash lozimki, mamlakatda tadbirkorlikning barcha shakllarini
rivojlantirishga qaratilgan yagona davlat siyosati yuritilayotganligi, aholini, ayniqsa, yoshlar va
xotin-qizlarni tadbirkorlikka keng jalb qilish ishlari olib borilayotganligi, sohani rivojlantirish
borasida byurokratik toʻsiqlar, gʻovlarni bartaraf etilayotganligidan dalolat berib, iqtisodiy oʻsishni
ta’minlashda tadbirkorlikni muhim drayverga aylantirishning konsteptual va strategik
yondashuvlarini ishlab chiqishga turtki boʻladi.
Ushbu yoʻnalishda amalga oshirilayotgan islohotlar davomi sifatida kelgusida tadbirkorlikni
rivojlantirish, fuqarolarning biznes loyiha va tashabbuslarini qoʻllab-quvvatlash, aholi bandligini
ta’minlash hamda kambagʻallikni qisqartirish masalalari boʻyicha har bir mahallada hokim
yordamchisi lavozimi yoʻlga quyilib, ularga oilaviy tadbirkorlik dasturlari doirasida aholiga kredit va
subsidiyalar uchun tavsiyanoma berish vakolati berildi.
Bu esa har bir mahallada tadbirkorlikni rivojlantirish, aholi bandligini ta’minlash va
kambagʻallikni qisqartirish masalalari boʻyicha teng imkoniyat berilishining muhim omili
hisoblanadi.
|
