|
Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»
Pdf ko'rish
|
| bet | 314/447 | | Sana | 15.07.2024 | | Hajmi | 9,47 Mb. | | #267669 |
Bog'liq Сборник готовыйNomozova Qumri Isoyevna
О‘zbekiston Respublikasi Bank va moliya akademiyasi dotsenti v.b., PhD
Alijonova Zarnigor Eldor Qizi
Geologiya fanlar universiteti talabasi
TIJORAT BANKLARI AKTIVLARINI DIVERSIFIKATSIYALASHNING MEZON
KO'RSATKICHLARI TASNIFI
Banklar faoliyatiga ta'sir etuvchi omillar turlicha tasniflanadi. Odatda, ular ichki va tashqi
omillarga bo'linadi. Tijorat banklarining likvidligi va to'lov qobiliyatini belgilovchi ichki omillar
qatoriga quyidagilar kiradi: bankning kuchli kapital bazasi, aktivlar sifati, depozitlarning sifati, tashqi
manbalarga qaramlik darajasi, aktivlar va passivlarning shartlar bo'yicha mutanosibligi, boshqaruv
qobiliyatlari, bank tasviri. Bankning kuchli kapital bazasi xususiy kapitalning mutlaq qiymatini
ifodalaydi, aktiv risklaridan himoyalanish manbai hamda omonatchilar va omonatchilar
mablag‘larining kafolati hisoblanadi. Bankning xususiy kapitali tartibga solish fondi va boshqa
maxsus maqsadli fondlardan iborat bo‘lib, moliyaviy barqarorlikning asosi hisoblanadi. Shunday
qilib, bankning xususiy kapitali qanchalik katta bo'lsa, likvidligi shunchalik yuqori bo'ladi. Aktiv
sifati to'rt xil mezon asosida aniqlanadi: likvidlilik, tavakkalchilik darajasi, daromadlilik,
diversifikatsiya bo’yicha. Aktivlarning likvidligi - bu aktivlarni pulga aylantirish qobiliyati
hisoblanadi.
Diversifikatsiya jarayonida aktivlarni qimmatli qog'ozlarga joylashtirish orqali bank bir
vaqtning o'zida likvidlikni ta'minlaydi va kerakli daromad oladi. Banklararo kredit bozorining
rivojlanishi vaqtincha bo'sh resurslarni banklar o'rtasida tezda qayta taqsimlash imkonini beradi.
Banklararo bozordan likvidlikni ta'minlash uchun turli davrlarga, shu jumladan bir kunlik
mablag'larni jalb qilish mumkin. Ushbu bozordan mablag'larni olish samaradorligi umumiy
moliyaviy holatga, banklararo bozorning tashkiliy shakliga va bankning obro'siga bog'liq. Tijorat
banklarining aktivlarini diversifikatsiya qilishda hisobga olingan omillardan biri likvidlikka,
ikkinchisi esa to'lov qobiliyatiga alohida ta'sir ko'rsatmaydi. Ehtimol, sanab o'tilgan omillar bir
vaqtning o'zida likvidlikni ham, to'lov qobiliyatini ham aniqlaydi. Chunki likvidlik va to'lov qobiliyati
o'rtasida aniq chegara yo'q, ya'ni ular juda yaqin tushunchalardir.
Bu yerda bank aktivlarini boshqarish usullarini o‘rganayotgan xorijiy olimlar J.Sinkey,
E.J.Dolan V.Koch kabi mashhur mualliflar ijodiga bag'ishlangan, S.Rose, Y.S.Maslenchenkov,
N.A.Kupchinskiy, A.S.Ulinich, S.N.Vlasov, L.I.Votintseva, V.V. Gripaenko, M.R.Olenicheva,
Y.V.Rojkov, V.V.Rudko-SilIvanovlarning fikrlarini baham ko'ramiz. Yuqorida sanab o'tilgan barcha
mualliflar hozirda bank aktivlarini boshqarish bo'yicha bir nechta mutlaqo mustaqil nazariy
yondashuvlar mavjudligiga qo'shiladilar. Ushbu usullarning har biri o'zining afzalliklari va
kamchiliklariga ega va banklar qaysi birini qo'llashni hal qilishlari mumkin.
|
| |
