595
Yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarish boʻyicha Oʻzbekistonlik muallif D.A. Ivanovning
birinchi kitobi 2003-yilda chiqqan. U yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarishning Yevropa
tajribasiga, asosan nemis tajribasiga (virtual korxonalar va logistik zanjirlar) asoslangan va yetkazib
berishlar zanjirlarini boshqarishni amalga oshirishning aniq texnologiyalariga hamda yetkazib
berishlar zanjirlarini rejalashtirish va operativ boshqarish masalalariga qaratgan. Yetkazib berishlar
zanjirlarini boshqarish tarmoqlarda ham keng rivojlana boshlagan. Birinchi navbatda L.B. Mirotin va
A.G. Nekrasovning aviasozlik, shuningdek yetkazib berish zanjirlarida tarmoqlararo xavfsizlik va
xavf-xatarlar muammolari sohasidagi ishini qayd qilib oʻtish lozim boʻladi. Yetkazib berishlar
zanjirlarini boshqarish strategiyasi va ularning ishonchliligi masalalari S.A. Uvarov va Ye.I.
Zaysevning ishlarida rivojlantirilgan. Yetkazib berishlar zanjirlarida zahiralarni boshqarish A.
Sterligovaning ishlarida keltirilgan.
Adaptiv (moslashuvchan) yetkazib berishlar zanjirlari va virtual korxonalarni boshqarish D.A.
Ivanov, A.V. Arxipov, B.V. Sokolov va Y. Keshel rahbarligi ostidagi rus-nemis olimlari guruhi
tomonidan oʻrganilgan. Yetkazib berishlar zanjirlarida axborot texnologiyalari Ye.I. Zaysev, A.V.
Smirnov, B.V. Sokolovning ishlarida koʻrib chiqilgan.
Yetkazib berishlar zanjirlarini optimallashtirish masalalari B.C. Lukinskiyning ishlarida
keltirilgan. Uning ilmiy tahriri ostida amerikalik iqtisodchi-matematik M. Shapironing kitobini
tarjimasi nashr qilingan. SCM masalalari Oʻzbekistondagi yirik “DR-LOG – logistika boʻyicha
Oʻzbekiston-Germaniya konferensiyasi”, “Logistika: zamonaviy rivojlanish tendensiyalari”,
“Moskva Xalqaro Logistika Forumi” xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyalarda keng muhokama
qilingan.
Shuni qayd qilish lozimki, Oʻzbekistonda yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarish tajribasi
hali unchalik katta emas. Hatto bu borada 10-15 yillik tajribaga ega boʻlgan AQSH va Yaponiyada
ham, hatto yirik kompaniyalar ham faqatgina baʼzi bir integratsiyalashgan jarayonlarni, masalan
tashishlar va omborlarga joylashtirishni mahalliy optimallashtirish bilan cheklangani holda, yetkazib
berishlar zanjirlarini boshqarish nima ekanligini oxirigacha anglab yetgani yoʻq. Oʻzbekistonda esa
ahvol hozircha birmuncha murakkab. Oʻzbekistonda yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarishning
amaliyotga ommaviy joriy qilinishini 2020-yillardan soʻng kutish lozim boʻladi.
Amaliyotda bir-biri bilan chambarchas bogʻlangan biznes-jarayonlar va axborot
texnologiyalari koʻpincha bir-biridan ajratilgan holda koʻrib chiqiladi. Xuddi shunday holat yetkazib
berishlar zanjirlarini modellashtirish va optimallashtirish masalalariga ham taalluqlidir. Bu uchta
yoʻnalish – biznes-konsepsiyalar, axborot texnologiyalari va yetkazib berishlar zanjirlari oʻrtasida
oʻzaro bogʻlanishlarni oʻrnatish hozirgi kundagi eng muhim vazifalardan biri boʻlib hisoblanadi.
