Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»

599 
avtomobillarni to’xtap turish uchun manevr qilish va to’xtap turish joyini tark etish, shuningdek, 
transport oqimiga qo'shilish paytida sodir bo'ladi. Shu bilan birga, mamlakatimizda ko'cha 
tashqarisidagi to’xtap turish joylarida avtoulovlar uchun joylar keskin tanqisligi sharoitida, avtomobil 
yo'li turli maqsadlar uchun shaharlararo avtoulovlar safarlarida to’xtap turish uchun deyarli yagona 
imkoniyatdir. Hozirgi vaqtda avtomobil yo'llarida to’xtap turish joylarini tashkil etishning 
maqbulligini aniqlash va ularning parametrlarini tartibga solish imkonini beradigan yagona me'yoriy-
uslubiy baza deyarli yo'q. Natijada, hatto uyushtirilgan to’xtap turish joylari, jumladan, pullik to’xtap 
turish joylari ham ba’zi hollarda tegishli asoslarsiz joylashtirilmoqda, bu esa yo‘l tarmoqlari 
o‘tkazuvchanligining pasayishiga, avtohalokatlar sonining ko‘payishiga, avtotransport vositalarining 
kechikish holatlarining ko‘payishiga olib kelmoqda. 
Avtoturargohlarni joylashtirishni asoslash bo'yicha nazariy tadqiqotlar. 
So’ngi yillarda 
transport tobora ko'payib bormoqda, ammo maydonlar hali ham bir xil yoki hatto kichikroq. 
Уo'qotishlarni kamaytirish uchun mashinalarni bir-biriga yaqinroq joylashtirish kerak. Ammo bu 
faqat haydovchi mashinani to’xtap turish jarayonida ishtirok etmasa mumkin. Ushbu muammoni hal 
qilish uchun mexanizatsiyalashgan to’xtap turish joylari paydo bo'ldi. Avtomobillar saqlash uchun 
topshiriladi, shundan so'ng ular avtomatik ravishda saqlash joyiga ko'chiriladi. Avtomobillar teskari 
tartibda chiqariladi. Mexaniklashtirilgan to’xtap turish joyi - bu lift va avtoulovlar uchun ko'rfazli 
ko'p bosqichli inshoot. Tizim to'liq avtomatlashtirilgan va bitta operator tomonidan boshqariladi. 
Haydovchi faqat mashinani liftga qo'yishi va magnit kartani operatorga topshirishi kerak. Keyin lift 
mashinani kerakli darajaga ko'taradi, keyin uni karta kodiga mos keladigan katakchaga o'tkazadi. 
Mexaniklashtirilgan to’xtap turish joylari turli xil bo'ladi: gorizontal va vertikal. Agar to’xtap turish 
joyi to'rtburchaklar shaklida bo'lsa, u holda transport vositasini ko'rfazga etkazib berish uchun ikkita 
tizim mavjud: vertikal va gorizontal harakatlanish tizimi. Avtomobillarni qutilarga joylashtirish va 
ularni berish jarayoni ancha uzoq davom etadi. Agar bino ko'p qavatli tsilindr shaklida qilingan bo'lsa, 
unda har bir qavatda avtoulovlar va liftlarni saqlash uchun radiusli joylashgan hujayralar mavjud 
bo'lgan mahkamlangan halqa platformasi mavjud. Ruxsat etilgan halqali platformalar ichida 
aylanuvchi platformalar mavjud bo'lib, ularda manipulyatorlar o'rnatiladi, ular avtomashinalarni 
liftlardan ko'chirish va ularni saqlash kameralariga o'rnatish uchun mo'ljallangan, shuningdek, teskari 
yo'nalishda. Shu bilan birga, manipulyatorlarning o'zlari avtomobillarni saqlash uchun hujayralar 
sifatida ishlatilishi mumkin. Mexaniklashtirilgan vertikal mashinalar inshootlari ko'rinadi. Ularning 
metall konstruktsiyalarining tashqi qoplamasi har xil bo'lishi mumkin: temir-beton quti, profilli varaq, 
sendvich panellar, rangli va oyna oynasi. Bundan tashqari, avtoulovlarni saqlash kameralari bo'lgan 
bir nechta tokchali prefabrik ramkadan iborat ko'p qavatli avtoturargohlar mavjud. Tokchalar 
qatorlari har bir qavatda qarama-qarshi hujayralar joylashgan koridor hosil qiladi. Ramkaning yuk 
ko'taruvchi konstruktiv elementlari yuk ko'taruvchi shaftani tashkil qiladi, uning ustiga rulonli 
trolleybus o'rnatilgan, yuklash platformasida joylashgan yo'riqnomalar bo'ylab va har bir qavatdagi 
koridor bo'ylab harakatlanadi. To’xtap turish joyida yuk platformasini yarusga va trolleybusni 
avtomobilni saqlash kameralariga (qutilariga) nisbatan mahkamlash mexanizmlari mavjud. Yaqinda 
ayyorlik g'ildiragi printsipi bo'yicha ishlaydigan ko'p darajali aqlli to’xtap turish joylari paydo bo'ldi: 
mashinalar to’xtap turish joyiga kiradi, so'ngra ular yuqoriga ko'tarilib, bir-birining ustiga qismlarga 
joylashtiriladi. Ya'ni, mashinalar (va bir vaqtning o'zida 12 tagacha bo'lishi mumkin) balandlikka 
ko'tariladi. Mavjud garajlar va avtoturargohlar sig‘imini oshirish uchun maxsus qurilmalar ishlab 
chiqildi. Shift balandligi 3,5 m dan ortiq bo'lgan er osti garajining joylarida alohida elektr 
haydovchiga ega maxsus gidravlik lift va avtomobil uchun platforma o'rnatilgan. Ikkita mashinani 
bitta to’xtap turish joyiga qo'yish mumkin. Ushbu yechimning nochorligi shundaki, yuqori vagonni 
ko'tarish va tushirish uchun birinchi navbatda pastki qismini lift platformasi ostidan chiqarish kerak. 
Agar ship balandligi 3,5 m dan kam bo'lsa, unda mashinalarning bir qismi harakatlanuvchi tagliklarda 
(palletlarda) joylashgan bo'lib, ular ustida turgan mashinalar bilan birga yonma-yon harakatlanadi, 
orqasida turgan avtomobil uchun chiqish yo'lini tozalaydi. tagliklar. Shuningdek, alohida liftlar bilan 
ikki darajadagi mustaqil mashinalar uchun imkoniyat mavjud. Bunday tizimlarda pastki (asosiy) 
darajadagi avtomobillar harakatlanuvchi tagliklarda joylashgan bo'lib, ular ustida turgan mashinalar 

600 
bilan birga yon tomonga harakatlanadi va uni tushirish va etkazib berish uchun avtomobil bilan lift 
ostida joy bo'shatadi. Har qanday sxemasidan transport vositasini etkazib berish (qabul qilish) 
holatiga avtomatik aylanish imkoniyati bilan gorizontal tekislikda bo'ylama va ko'ndalang 
yo'nalishlarda ketma-ket harakatlanadigan tagliklar bilan mustaqil to’xtap turish joyi ham mavjud. 
Avtotransport vositalarini vaqtincha saqlash joylarining etishmasligi tobora ko'proq yangi to’xtap 
turish joylari loyihalarini ishlab chiqishga olib keladi. Niderlandiyada hukumat nafaqat er osti ko‘p 
qavatli avtoturargohlarni, balki Amsterdam markazi ostida avtomobillarni yuvish, avtomobil 
do‘konlari va hatto sport zallari, basseyn va kinoteatrlar joylashgan avtoturargohlardan iborat butun 
shaharlarni yaratish loyihasini ma’qulladi. Shahar markazi ostida oltita yer osti qavatini qurish taklif 
qilinmoqda, bu esa shahar markazida boʻsh joy yetishmasligi muammosini hal qiladi. Qurilish 
jarayonida mashhur Amsterdam kanallarini quritish va ulardan kirish yo'llari sifatida foydalanish va 
ish tugagach, ularni yana suv bilan to'ldirish taklif etiladi. Loyihani amalga oshirish uchun 20 yil va 
10 milliard yevrodan ortiq mablag‘ kerak bo‘ladi. Daniya turar-joy massividagi mashinalar 
muammosini hal qilish uchun eng yaxshi pilot loyihani amalga oshirdi. Strukturaning shakli tribunaga 
o'xshaydi. 

Download 9,47 Mb.