Международный научный журнал № 5 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» декабрь, 2022 г
771
aniq vazifalarga bog'liq.
Tekshirishning vazifasi konstruksiyalarning haqiqiy sifat holatini aniqlash hisoblanadi
[4].
Quyidagilar tekshiruv sabablari bo'lishi mumkin:
konstruksiyalarning mustahkamligi, deformativ xossalarini
pasaytiradigan va
umuman binoning ekspluatatsion holatini yomonlashtirishi mumkin bo'lgan nuqson va
shikastlanish lari (masalan, kuch, korroziya, harorat yoki boshqa ta'sirlar, shu jumladan
poydevorlarning notekis cho'kish) mavjudligi tufayli;
qayta rejalashtirish, modernizatsiya qilish va bino
qavatlar sonining oshishida
konstruksiyalarga ekspluatatsion yuk va ta'sirlarning oshishi;
binolarni rekonstruksiya qilish, hatto yuklarning ortishi bilan birga bo'lmagan
hollarda ham;
konstruksiyalarning yuk ko‘tarish qobiliyati va ekspluatatsion sifatini kamaytiradigan
loyihadan chetlanishlarni aniqlash;
loyihaviy, texnik va ijro hujjatlarining yo‘qligi;
binolar va inshootlarning funksional vazifalarining o'zgartirish;
bino va inshootlarni konservatsiya qilinmagan taqdirda yoki konservatsiya amalga
oshirilganida qurilish tugatilganidan keyin uch yil muddatda to‘xtatilgan qurilishni qayta
tiklash;
gruntli poydevorning deformatsiyalari;
yangi qurilgan inshootlar yaqinida joylashgan bino konstruksiyalari
holatini nazorat
qilish va baholash zarurati;
yong'in, tabiiy ofatlar yoki texnogen avariyalarga uchragan qurilish konstruksiyari
holatini baholash zarurati;
ishlab chiqarish va jamoat binolarining, hamda ularda yashash uchun turar-joy
binolarining normal ekspluatatsiyaga yaroqliligini aniqlash zarurati.
Inshootlarni tekshirishda quyidagi asosiy yuk ko'taruvchi konstruksiyalar e'tiborga
olinadi:
poydevor, panjara va poydevor to'sinlari;
tayanch, kolonnalar, ustunlar;
oraliq qurilmalar (shu jumladan: to'sin, arka, ferma, plita, obdelkalar);
tayanch
qismlari;
bog'lovchi konstruksiyalar, bikrlik elementlari;
tayanish maydonlarining tutashish joylari, tugunlari, ulanishlari va o'lchamlari.
Tekshiruv o'tkazishda konstruksiyalar va ular alohida elementlarining texnik holati va
mavjud mustahkamlik zaxirasini aniqlashga, hamda ularni saqlash va undan keyingi
foydalanish imkoniyatlarini belgilashga alohida e'tibor beriladi. Bundan tashqari,
konstruksiyalar tayyorlahgan materiallarning o'ziga xos xossalarini hisobga olish kerak.
Yuk ko'taruvchi konstruksiyalarning texnik holati toifalarini baholash ekspertiza va
Международный научный журнал № 5 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» декабрь, 2022 г
772
tekshirish hisob-kitoblari natijalari asosida amalga oshiriladi. Ushbu baholashga ko'ra,
konstruksiyalarning quyidagilarga bo'linadi:
sozlangan yaxshi holatda;
ishga
yaroqli holatda;
cheklangan ishga yaroqli holatda;
yo'l quyib bo'lmaydigan holatda;
avariyali holatda.
Konstruksiyalarning cheklangan ish holatida ularning holatini nazorat qilish, himoya
choralarini ko'rish, ekspluatatsiya jarayonining ko'rsatkichlarini nazorat qilish (masalan,
yuklarni cheklash, konstruksiyalarni
korroziyadan himoya qilish, konstruksiyalarni tiklash
yoki kuchaytirish) kerak. Agar ishga yaroqliligi cheklangan konstruksiya kuchaytirilmagan
bo'lsa, unda majburiy takroriy tekshirishlarlar talab qilinib, ularning muddatlari o'tkazilgan
tekshiruvlar asosida belgilanadi.
Konstruksiyalarning yo'l quyib bo'lmaydigan holatida ularni tiklash va kuchaytirish
choralari ko'rilishi, avariya holatidagilarining ekspluatatsiyasi esa taqiqlanishi kerak.
Agar tekshiruv avariyadan keyin o'tkazilsa, uning sabablari, maqsadga muvofiqligi va
transport inshootini yoki uning alohida qismlarini tiklash imkoniyati tahlil qilinadi.
Seysmik xavfli hududlarda joylashgan transport inshootlarining tekshirishda
konstruksiyalarning texnik holatini baholash seysmik ta'sir omillarini
hisobga olgan holda
amalga oshirilishi kerak [4]:
OSR-97 xaritalari bo'yicha qurilish maydonchasining hisobiy seysmikligi;
seysmik ta'sirning takrorlanishi;
seysmik ta'sirning spektral tarkibi;
seysmik xossalari bo'yicha gruntlarning toifalari.
Tekshiruv to'liq yoki tanlangan bo'lishi mumkin – noqulay sharoitlarda bo'lgan yoki
allaqachon shikastlangan konstruksiyalarning ishonchliligi va odamlarning xavfsizligiga
shubha tug'diradigan eng muhim konstruksiyalar.
Konstruksiyalarning tekshiruvi buyurtmachi korxona tomonidan tuzilgan texnik
topshiriq asosida amalga oshiriladi. Odatda, u quyidagi bo'limlarni o'z ichiga oladi:
ishlarning bajarilishini asoslash;
ishning maqsad va vazifalari;
masalaning holati;
ishning tarkibi;
hisobot materiallarining
qisqacha mazmuni;
mijozning majburiyatlari.
Transport inshootlarining qurilish konstruksiyalarini tekshirish, qoidaga ko'ra, bir-
biriga bog'langan uchta bosqichda amalga oshiriladi:
tekshiruvga tayyorgarlik ko'rish;
dastlabki vizual (umumiy) tekshirish;
Международный научный журнал № 5 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» декабрь, 2022 г
773
batafsil instrumental tekshirish (diagnostika).
Ish hajmi va konstruksiyalarni tekshirish bo'yicha harakatlar ketma-ketligi, ular qaysi
materialdan tayyorlanganidan qat'i nazar, har bir bosqichda quyidagilarni o'z ichiga oladi:
