|
J. S. Salimov, N. B. Pirmatov
|
| bet | 135/172 | | Sana | 30.11.2023 | | Hajmi | 3,86 Mb. | | #108639 |
Bog'liq J. S. Salimov, N. B. Pirmatov(mjm,) (l , -£r . )/ I . =Zr . . (30.3)
Demak, mashina salt ishlashida o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish jarayonining tugagan nuqtasi ”A“ va koordinatalar boshi 0 orqali o‘tgan to‘g‘ri chiziqning absissalar o‘qiga nisbatan qiyalik burchagia qo‘zg‘atish zanjirining qarshiligi Irqo.z ga to‘g‘ri mutanosibda bo‘lar ekan. Sr o.z ning ortishi bilan 30.4-rasmdagi A nuqta SIX egri chizig‘i bo‘yirha 0 nuqta tomon siljiydi. £rqo,z ning 1-to‘g‘ri chiziqqa to‘g‘ri kelgan qiymatidan katta bo'lgan qandaydir qiymatda to‘g‘ri chiziq SIX egri chizig‘ining boshlang‘ich qismiga urinma (30.4-rasm, 3) bo‘ladi.
Qarshilikning ana shu qiymatiga kritik qarshilik (£rqo.zkr) deyiladi. Bunda generator o‘z-o‘zini qo‘zg‘ata olmaydi.
Agar qo‘zg‘atish zanjiri parametrlari Srq0,zqo.zkrbo‘ladigan qilib
rasm. Yakorining aylanish chastotasi n const bo‘lganda, parallel qo‘zg‘atishli generatorning o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish jarayonini tushuntirishga oid chizma.
tanlangan bo‘lsa, unda “A” nuqtada o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish jarayonining turg‘unligi ta’minlanadi. 0‘z-o‘zini qo‘zg‘atish jarayonining “A” nuqta bilan cheklanishi magnit zanjirining to‘yinishi hodisasi tufayli bo‘ladi.
Demak, parallel qo‘zg‘atishli OlT generatori o‘z-o‘zini qo‘zg‘atishi uchun quyidagi shartlar bajarilishi kerak ekan\ 1) qoldiq magnit oqimi Fqol ning mavjud bo‘lishi; 2) qo'shimcha magnit oqimi Fqo.sh qoldiq magnit oqimi F9oI bilan bir xil yo‘nalishda bo‘lishi; 3) qo‘zg‘atish zanjirining qarshiligi £rqo.z kritik qarshilik Sr o.z kr dan kichik boiishi (£r . < Er , . ). ‘ ' 1 q°Z' "
v qo z qo z. kr7
Bu shartlar n = const (n > nkr) boigandagi parallel qo‘zg‘atishli 0‘T generatori o‘z-o‘zini qo‘zg‘atishining asosiy shartlari hisoblanadi.
Yuklanish xarakteristikasi. Uning tajribada olinishi va o‘zgarish xarakteri, xuddi mustaqil qo‘zg‘atishli generatorlarniki kabi boiadi (30.1-rasmga qarang).
Rostlash xarakteristikasi. Parallel qo‘zg‘atishli 0‘T generatorining rostlash xarakteristikasi, xuddi mustaqil qo‘zg‘atishli generatomiki kabi (30.3,6-rasmga qarang), Ua= UN = const va n = nN = const bo‘lganda, 1 = f (Ia) bog‘liqlikdir. Bu xarakteristika, yuklama tokining har xil
qiymatlarida yakor zanjirining kuchlanishini Ua=UN= sonst qilib saqlab turish uchun qo‘zg‘atish toki lq&2 ning o‘zgarishi qanday tarzda bo‘lishini ko‘rsatadi. Agar yakor toki Ia va yuklama toki I laming ozgina farqini e'tiborga olmasak, parallel qo‘zg‘atishli generatorning rostlash xarakteristikasi mustaqil qo‘zg‘atishli generatornikidan farq qilmaydi (30.3,6-rasm). •
Tashqi xarakteristikasi. Bu xarakteristika Ir ,z = r >z+ rsh r= const va n = nN = const bo‘lganda, Ua = f(I) bog‘liqhk ko‘rinishda bo‘ladi.
Paraliel qo‘zg‘atishli generatoming bu xarakteristikasi xuddi mustaqil qo‘zg‘atishli generatorning tashqi xarakteristikasi kabi, qo‘zg‘atish sistemasidagi rostlovchi reostatning dastlabki olingan nuqtadagi (Ua = UN) holatini o‘zgartirmasdan yuklama tokining o'zgarishi yakor zanjirining chiqishidagi kuchlanishi Ua ga qanday ta'sir qilishini ko‘rsatadi.
Shuni ta'kidlash kerakki, mustaqil qo‘zg‘atish!i generatorda qo‘zg‘atish toki o‘zgarmas bo‘lsa, parallel qo‘zg‘atishli generatorlarda esa, U o,2 = Ua bo‘lganligidan qo‘zg‘atish toki /o.z o‘zgaradi, ya’ni q / . = U . / Er * const (30.6)
bo‘ladi. Demak, qo‘zg‘atish zanjiridagi qarshilik Ir^,z= const bo‘lsa, qo‘zg‘atish toki / ,z generator yakorining kuchlamshiga mutanosib ravishda o‘zgarar ekan.
Yuklama tokini oshirib olingan tashqi xarakteristikalarini taqqoslasak (30.5-rasm), parallel qo‘zg‘atishlida bu xarakteristika mustaqil qo‘zg‘atishlinikiga nisbatan pastroqda joylashganini ko‘ramiz. Bu quyidagicha tushuntiriladi.
Agar mustaqil qo‘zg‘atishli generatorda yuklama tokining oshishi bilan kuchlanishning tushishiga: 1) yakor reaksiyasining magnitsizlovchi ta'siri va 2) yakor zanjiridagi kuchlanishning pasayishi sabab bo‘lsa,
rasm. Parallel qo ‘zg‘atishli o ‘zgarmas tok generatorining tashqi xarakteristikasi (1);
— mustaqilqo ‘zg‘atishligeneratoming tashqi xarakteristikasi (taqqoslash uchun keltirilgan).
parallel qo‘zg‘atishli generatorda bunga 3-sabab qo'shiladi, ya’ni yuqorida ko‘rsatilgan 2 ta sababga ko‘ra, yakor zanjiridagi (demak, qo‘zg‘atish zanjiridagi) kuchlanishning kamayishi (chunki U o.z = Ufl) tufayli qo‘zg‘atish tokining kamayishi ta’sir ko‘rsatadi. Demalc, shu 3- sababga ko‘ra, parallel va mustaqil qo‘zg‘atishli generatorlarning tashqi xarakteristikalari bir-biri bilan farq qilar ekan.
Agar tashqi xarakteristikani tajribada olish jarayonida yuklama qarshiligi
ni 0 gacha kamaytirishni davom qildirsak (30.5-rasmda 2-pmktir chiziq), yakor toki Ifl haddan tashqari oshib ketadi, chunki bunda Ua = 0 bo‘lib, qisqa tutashuv rejimiga ega bo‘lamiz. Yakor tokining yo‘l qo‘yilgan qiymatidan oshib ketishi yakor chulg‘amini ishdan chiqaradi.
Parallel qo‘zg‘atishli generatoming tashqi xarakteristikasini olishda Ryu ni 0 gacha kamaytirsak yuklama toki I = Ifl o‘zining kritik Ikr=(2*2,5)IN qiymatigacha oshib, keyin esa kamaya boradi (30.5-rasm, l'-punktir egri chiziq). Buni quyidagicha tushuntirish mumkin. Ma’lumki, Ryu qarshilikning kamayishi yuklama tokining oshishiga olib kelishi kerak, ammo yuqorida ko‘rsatilgan 3 ta sababga ko‘ra generatorning chiqish klemmalaridagi kuchlanishning kamayishi, teskari yo‘nalishda ta’sir qiladi. Yuklama tokining qiymati yuklama qarshiligi va generator kuchlanishining qiymatlariga bog‘liq ravishda o‘zgaradi.
|
| |
