-rasm. a) Ketma-ket hisob usuli; b) Taqqoslash (solishtirish) usuli

Download 1,55 Mb. Pdf ko'rish
bet	21/75
Sana	20.05.2024
Hajmi	1,55 Mb.
	#246629

1 ... 17 18 19 20 21 22 23 24 ... 75

Bog'liq
Monografiya - Eshonqulova 2

Standart namuna

3.5-rasm. a) Ketma-ket hisob usuli; b) Taqqoslash (solishtirish) usuli;
v) Sanoq usuli;

1.4

O‘lchash vositalari va ularning sinflanishi

Ma’lumki, o‘lchashni biror bir vositasiz bajarib bo‘lmaydi.
O‘lchash vositasi
deb o‘lchashlar uchun qo‘llaniladigan va me’yorlangan
metrologik xossalarga ega bo‘lgan texnikaviy vositaga aytiladi.
O‘lchash vositalarining turlari xilma-xil. Ular sodda yoki murakkab, aniqligi
katta yoki kichik bo‘lishi mumkin. O‘lchash vositalari me’yorlangan metrologik
xossalarga ega bo‘lishlari lozim va bu metrologik xossalar davriy ravishda
tekshirilib turiladi. O‘lchash amalida o‘lchanayotgan kattalikning qiymati to‘g‘ri
aniqlanishi aynan mana shu o‘lchash vositasining to‘g‘ri tanlanishiga va ishlashiga
bog‘liq.
O‘lchash vositalarining namoyondalari sifatida quyidagilarni keltirishimiz
mumkin:
*
o‘lchovlar;
*
o‘lchash asboblari;
*
o‘lchash o‘zgartkichlari;
*
o‘lchash qurilmalari;
*
o‘lchash tizimlari.
O‘lchovlar - keng tarqalgan o‘lchash vositalaridan hisoblanadi.
O‘lchov
deb, kattalikning aniq bir qiymatini hosil qiladigan, saqlaydigan
o‘lchash vositasiga aytiladi. Masalan, tarozi toshi, elektr qarshiligi, kondensatori va
shu kabilarni o‘lchovlarga misol qilib olishimiz mumkin.
O‘lchovlarning ham turlari va xillari ko‘p. Standart namunalar va namunaviy
moddalar ham o‘lchovlar turkumiga kiritilgan.
Standart namuna -
modda va materiallarning xossalarini va xususiyatlarini
tavsiflovchi kattaliklarni hosil qilish uchun xizmat qiladigan o‘lchov sanaladi.
Masalan, g‘adir-budurlikning namunalari, namlikning standart namunalari.
Namunaviy modda
esa, muayyan tayyorlash sharoitida hosil bo‘ladigan va

33
aniq xossalarga ega bo‘lgan modda sanaladi. Masalan, “toza suv”, “toza metall” va
hokazolar. “Toza rux” 420

S temperaturani hosil qilishda ishlatiladi.
O‘lchovlar ko‘p qiymatli (o‘zgaruvchan qarshiliklar, millimetrlarga bo‘lingan
chizg‘ich) va bir qiymatli (tarozi toshi, o‘lchash kolbasi, normal element) turlarga
bo‘linadi. Ba’zan o‘lchovlar to‘plamidan ham foydalaniladi.
Kattalikning o‘lchamini hosil qilish va foydalanishda quyidagi qatorni yodda
tutishimiz lozim bo‘ladi:
Ishchi o‘lchash vositalari, namunaviy o‘lchash vositalari, ishchi etalon,
solishtirish etaloni, nusxa etalon, ikkilamchi etalon, maxsus etalon, birlamchi etalon
va davlat etaloni.
Fan va texnikaning eng yuqori saviyasida aniqlik bilan ishlangan namunaviy
o‘lchovlar
etalonlar
deb ataladi. Etalonlar ishlatiladigan va davlat etalonlariga
bo‘linadi. Davlat etalonlari namunaviy o‘lchov va asboblarni tekshirishda
qo‘llaniladi va Davlat standarti idoralarida saqlanadi.

Download 1,55 Mb.

1 ... 17 18 19 20 21 22 23 24 ... 75

Download 1,55 Mb.

Pdf ko'rish