2.8-rasm.
Asbob dinamik rejimda ishlaganida, boshqacha aytganda asbob ko‘rsatkichi
(surilishida) joyidan qo‘zg‘alayotganida, yuqorida aytilgan aylantiruvchi va aks
ta’sir etuvchi momentlardan tashqari boshqa momentlar ham hosil bo‘ladi. Bu
momentlar qo‘zg‘aluvchan qismning inersiya momentidan, tashqi muhit
qarshiligidan va metall elementlari bo‘lgan holda hosil bo‘ladigan uyurma tok va
hokazolardan vujudga keladi.
Asbob qo‘zg‘aluvchan qismining harakatlanganida vujudga keladigan va
uning harakatini tinchlantirishga intiluvchi moment - tinchlantiruvchi moment
deyiladi.
M
T
= R(d
/dt)
(3.9)
Bu moment tinchlantirish koeffitsienti
R
ga va qo‘zg‘aluvchan qismning
burchakli tezligiga
d
/dt
proporsionaldir. Tinchlantiruvchi moment ma’lum
darajada asbobning muhim ekspluatatsion parametrlaridan biri - tinchlanish vaqtini
belgilaydi.
Elektromexanik turidagi o‘lchash asboblarining turlari, ularning
ishlashi, metrologik tavsiflari.
Elektromexanik
turdagi
asboblar
magnitoelektrik,
elektromagnit,
elektrodinamik, ferrodinamik, elektrostatik va induksion tizimli asboblarga
bo‘linadi. Bu tizimdagi asboblar nisbatan keng tarqalgan bo‘lib, quyidagi 3.5-
jadvalda ularning tavsiflari keltirilgan.
3.5-jadval
M
M
и
M
и
`
``
38
SHartli belgis i
C
Ha
stot
a
diapa
zoni
Ayla
nti
ruvc
hi
mom
ent
tengla
masi
i
Asbob
ti
zim
i
M
α mex
M
α el
Tok
turi
S
Hka
la
tengla
mas
Aniqli
k
klasslar
i
Va
zifa
si
−
0
BswI
KX
0,1;0,2;0,5
A, V, Ω, G
ME
−
0
BswI
KX
-//-
-//-
EM
~
kHz
1
I
2
dL
2
d
KX
2
0,5;1;1,5
A, V, Hz, φ
ED
~
Bir
necha
o‘n
kHz
larda
I I
dM
1,2
1 2
d
KX
1
X
2
0,05;0,1;0,
2
A, V, W, Hz,
φ
FD
~
- // -
KI
1
I
2
KX
1
X
2
0,5;1;1,5
-//-
ES
~
MHz
1
U
2
dC
2
d
KX
2
0,5;1;1,5
V
I
~
50 Hz
cfФ
1
Ф
2
in
KN
1;1,5;2
W, Wh
Magnitoelektrik o‘lchash asboblar
– doimiy tok zanjirida elektr tok kuch,
kchlanish yoki elektr miqdorini o‘lchash uchun asboblardir. Magnitoelektrik
asboblariring o‘lchash mexenizmining harakatlanuvchi qismi doimiy magnitdagi
magnit maydoni va o‘tkazgichdagi tok bilan o‘zaro ta’sirlashish natijasida
harakatlanadi.
Magnitoelektrik o‘lchash mexanizmlari ampermetr, voltmetr, ommetr va
galvanometrlar sifatida ishlatiladi.
Bu asboblarning bir qancha afzalliklari mavjud: shkalasi to‘g‘ri chiziqli;
39
sezgirligi yuqori; o‘lchash xatoligi kichik.
SHuningdek, kamchiliklari bor: faqat o‘zgarmas tok zanjirlaridagina ishlay
oladi; bevosita katta qiymatdagi toklarni o‘lchay olmaydi; tannarxi baland.
|
