|
Jizzax-2024 M. N. EshonqulovaBog'liq Monografiya - Eshonqulova 2Dinamik xatoliklar -
o‘lchanayotgan kattalikning vaqt mobaynida
o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lgan xatoliklar sanaladi. Dinamik xatoliklarning vujudga
kelishi o‘lchash vositalarining o‘lchash zanjiridagi tarkibiy elementlarning
inersiyasi tufayli deb izohlanadi. Bunda o‘lchash zanjiridagi o‘zgarishlar oniy tarzda
emas, balki muayyan vaqt davomida amalga oshirilishi asosiy sabab bo‘ladi.
III.
Kelib chiqishi sababi (sharoitiga) qarab:
asosiy;
qo‘shimcha xatoliklarga bo‘linadi.
Normal (graduirovka) sharoitda ishlatiladigan asboblarda hosil bo‘ladigan
xatolik asosiy xatolik deyiladi. Normal sharoit deganda temperatura 20
S
5
S
havo namligi 65 %
15 %, atmosfera bosimi (750
30) mm.sim.ust., ta’minlash
kuchlanishi nominalidan
2 % o‘zgarishi mumkin va boshqalar.
Agar asbob shu sharoitdan farqli bo‘lgan tashqi sharoitda ishlatilsa, hosil
bo‘ladigan xatolik qo‘shimcha xatolik deyiladi.
IV.
Mohiyati, tavsiflari va bartaraf etish imkoniyatlariga ko‘ra:
1.
Muntazam xatoliklar;
2.
Tasodifiy xatoliklar;
49
3.
Qo‘pol xatoliklar yoki yanglishuv.
Muntazam xatolik
deb umumiy xatolikning takroriy o‘lchashlar mobaynida
muayyan qonuniyat asosida hosil bo‘ladigan, saqlanadigan yoki o‘zgaradigan
tashkil etuvchisiga aytiladi.
Umumiy xatolikni quyidagicha tasvirlashimiz mumkin:
3.17-расм. Ўлчаш хатоликлари:
m
– muntazam xatolik;
t
– tasodifiy xatolik;
q
– qo‘pol xatolik.
Muntazam xatoliklarning kelib chiqish sabablari turli tuman bo‘lib, tahlil va
tekshiruv asosida ularni aniqlash va qisman yoki butkul bartaraf etish mumkin
bo‘ladi. Muntazam xatoliklarning asosiy guruhlari quyidagilar hisoblanadi:
Uslubiy xatoliklar;
Asbobiy (qurilmaviy) xatoliklar;
Sub’ektiv xatoliklar.
O‘lchash usulining nazariy jihatdan aniq asoslanmaganligi natijasida uslubiy
xatolik kelib chiqadi.
O‘lchash vositalarining konstruktiv kamchiliklari tufayli kelib chiqadigan
xatolik asbobiy xatolik deb ataladi. Masalan: asbob shkalasining noto‘g‘ri
graduirovkalanishi
(darajalanishi),
qo‘zg‘aluvchan
qismning
noto‘g‘ri
mahkamlanishi va hokazolar.
Sub’ektiv xatolik - kuzatuvchining aybi bilan kelib chiqadigan xatolikdir.
м
қ
т
|
| |
