|
Jizzax politexnika instituti
|
| bet | 92/102 | | Sana | 30.05.2024 | | Hajmi | 20,04 Mb. | | #257711 |
Bog'liq AKT fanidan LOBARATORIYA uslubiy ko\'rsatmaKodlashtirish deb, axborotni bir tizimdan boshqa tizimga ma’lum bir belgilar yordamida belgilangan tartib bo’yicha o’tkazish jarayoniga aytiladi.
Kriptografiya deb, mahfiy xabar mazmunini shifrlash, ya’ni ma’lumotlarni maxsus algoritm bo’yicha o’zgartirib, shifrlangan matnni yaratish yo’li bilan axborotga ruxsat etilmagan kirishga to’siq qo’yish usuliga aytiladi.
Steganografiyaning kriptografiyadan boshqa o’zgacha farqi ham bor. Ya’ni uning maqsadi - mahfiy xabarning mavjudligini yashirishdir. Bu ikkala usul birlashtirilishi mumkin va natijada axborotni himoyalash samaradorligini oshirish uchun ishlatilish imkoni paydo bo’ladi (masalan, kriptografik kalitlarni uzatish uchun). Kompyuter texnologiyalari stenografiyaning rivojlanishi va mukammallashuviga yangi turtki berdi. Natijada axborotni himoyalash sohasida yangi yo’nalish -kompyuter steganografiyasi paydo bo’ldi.
Kompyuter stenografiyasi rivojlanishi tendensiyasining tahlili shuni ko’rsatadiki, keyingi yillarda kompyuter stenografiyasi usullarini rivojlantirishga qiziqish kuchayib bormoqda. Jumladan, ma’lumki, axborot xavfsizligi muammosining dolzarbligi doim kuchayib bormoqda va axborotni himoyalashning yangi usullarini qidirishga rag’batlantirilayapti. Boshqa tomondan, axborot-kommunikasiyalar texnologiyalarining jadal rivojlanishi ushbu axborotni himoyalashning yangi usullarini joriy qilish imkoniyatlari bilan ta’minlanayapti va albatta, bu jarayonning kuchli katalizatori bo’lib umumfoydalaniladigan Internet kompyuter tarmog’ining juda kuchli rivojlanishi hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda axborotni himoyalash eng ko’p qo’llanilayotgan soha bu - kriptografik usullardir. Lekin, bu yo’lda kompyuter viruslari, «mantiqiy bomba»lar kabi axborot qurollarning kriptovositalarni buzadigan ta’siriga bog’liq ko’p yechilmagan muammolar mavjud. Boshqa tomondan, kriptografik usullarni ishlatishda kalitlarni taqsimlash muammosi ham bugungi kunda oxirigacha yechilmay turibdi. Kompyuter stenografiyasi va kriptografiyalarining birlashtirilishi paydo bo’lgan sharoitdan qutulishning yaxshi bir yo’li bo’lar edi. Chunki, bu holda axborotni himoyalash usullarining zaif tomonlarini yo’qotish mumkin.
Kriptografiya nuqtai – nazaridan, shifr - bu kalit demakdir va ochiq ma’lumotlar to’plamini yopiq (shifrlangan) ma’lumotlarga o’zgartirish kriptografiya o’zgartirishlar algoritmlari majmuasi hisoblanadi.
Kalit - kriptografiya o’zgartirishlar algoritmining ba’zi bir parametrlarining mahfiy holati bo’lib, barcha algoritmlardan yagona variantini tanlaydi. Kalitlarga nisbatan ishlatiladigan asosiy ko’rsatkich bo’lib kriptobardoshlilik hisoblanadi.
Kriptografiya himoyasida shifrlarga nisbatan quyidagi talablar qo’yiladi:
yetarli darajada kriptobardoshlilik;
shifrlash va qaytarish jarayonining oddiyligi;
axborotlarni shifrlash oqibatida ular hajmining ortib ketmasligi;
shifrlashdagi kichik xatolarga tasirchan bo’lmasligi.
Ushbu talablarga quyidagi tizimlar javob beradi:
o’rinlarini almashtirish;
almashtirish;
gammalashtirish;
analitik o’zgartirish.
|
| |
