JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
http://www.newjournal.org/ Volume–25_Issue-3_March_2023
59
asosiy aspektlarini taqdim etish va ochib berishda V.M.Bexterev, va shuningdek uning
shogirdlari va izdoshlari bo’lmish L.F.Lazurskiy, M.Ya.Basov, V.N.Myasiщevlarning
yutug’i katta. V.M.Bexterev bo’yicha ruxiy o’zini o’zi tartibga solish – bu insonning
o’z ruxiy xodisalar doirasiga (ruhiy jarayonlar, xolatlar, xususiyatlar) ularning ishlash
xarakterini qo’llab quvvatlash yoki o’zgartirish maqsadida ongli ta’sir o’tkazishidir.
3
Xorijiy tadqiqotchilarning ahloqga nisbatan o’z o’zini boshqarish haqidagi
ishlari orasida F.Kenfer (1970) tomonidan ishlab chiqarilgan o’z o’zini
boshqarish
modelini ko’rsatib o’tish lozim. Muallif o’rgatish nazariyasi doirasida tashqi qo’llab
quvvatlashsiz inson xulqining o’zgarishini tushuntirib berishga xarakat qilgan. Bu
maqsadda u qarama qarshi aloqa va o’zini o’zi qo’llash tushunchasini kiritadi. Ruhiy
o’z o’zini boshqarish muammosiga qiziqish keyingi o’n yilliklarda ancha oshgan. Turli
psixologik tadqiqotlardagi o’z o’zini boshqarish xodisasiga tez-tez murojaat yetish
bunga dalil bo’lib keladi. Masalan, ruxiy xolatlarni tartibga solish bo’yicha an’anaviy
tadqiqotlarda, psixologiyaning turli soxalarida: muhandislik, yosh davlari, tibbiyot va
boshqa sohalarida keng o’rganilmoqda. O’z o’zini boshqarish
haqidagi zamonaviy
tasavvur (bu jarayonning tarkibi va mexanizmi, uning shakllanishi va namoyon bo’lishi
haqida) determenizmning umumiy ilmiy prinsiplari va ruxiy xodisalarni o’rganishda
sub’ekt-faoliyatli yondashuv asosidagi rivojlanishga asoslanib tashkil topadi
(S.L.Rubinshteyn,
M.A.Basov,
A.N.Leontev,
B.M.Teplov,
A.A.Smirnov,
B.G.Ananev). Ma’lum darajada o’z o’zini boshqarish haqidagi
asosiy qoidalarning
rivojlanishi ruxiy xodisalarni o’rganishda maxsuldor bo’lgan tizimiy yondashuv
rivojlanishi bilan bog’liqdir. Tizimiy yondashuvdan
kelib chiqqan xolda, biz inson
faolligining o’z o’zini boshqarish aniq tizimiy xususiyatlarga ega bo’lgan
tizim
sifatida (butunlik, strukturalilik, bosqichma-bosqichlik, muxit bilan o’zaro bog’liqlik),
individuallikning turli darajasida shakllangan shaxsiy tarkibning maqsadga
yo’naltirilgan faollik o’ziga xosliklariga nisbatan ta’sirni
amalga oshiradigan inson
faolligining mahsus shakli sifatida faraz qilamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Konopkin O.A. Uchastie emotsiy v osoznannoy regulyatsii selenapravlennoy
aktivnosti cheloveka. Voprosы psixologii, №3, 2006,
2. Umarov B.M.,
Globallashuv sharoitida shaxs axborot-psixologik xavfsizligining
psixologik muammolari.”Psixologiya” ilmiy jurnali .№ 3-son.2020 yil
3. Leonova A.B., Kuznetsova A.S. Psixoprofilaktika stressov. M., 1993.
3
Leonova A.B., Kuznetsova A.S. Psixoprofilaktika stressov. M., 1993.
