|
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH INBog'liq 140-143 (3)
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 3, 2023. JULY
141
nuqsoni bo‘lgan bolalar maktabida ona tili o‘qitish maxsus uslubiyatiga
yondashgan tarzda ushbu darslikning vazifalari quyidagicha:
-
zamonaviy bosqichda eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarni ona tili faniga
o‘qitishga qo‘yilgan talablarni yoritish;
-
ona tili o‘qitish maxsus uslubiyatining metodologik asoslarini tavsiflash;
-
ona tili o‘qitish maxsus uslubiyatini boshqa fanlar bilan bog‘liqligini
ko‘rsatish;
-
eshitishda nuqsoni bo‘lgan o‘quvchilarni ona tiliga o‘rgatish zamonaviy
tizimini o‘ziga xosligini aniqlash;
-
ona tiliga o‘rgatish davrlari vazifalari mazmuni, har bir davrda nutq
ustidagi ishlarni o‘ziga hosligi bilan tanishtirish;
-
og‘zaki nutqni shakllantirish bo‘yicha darslarni va darsdan tashqari
mashg‘ulotlarni rejalashtirish malakasini shakllantirish;
-
maxsus maktab dasturlaridan foydalanib, o‘qitishning har xil bosqichlariga
xos darslar ishlanmasini tuzish qobiliyatini shakllantirish.
Maxsus о‘qitish jarayonida eshitishida nuqsoni bо‘lgan bolalarda atrofdagilar
og‘zaki nutqini qabul qilish malakalari shakllanadi, nutqiy ovoz va nafasdan
foydalanish kо‘nikmalari ishlab chiqiladi, ayrim tovushlar, sо‘zlar va ularning
birikmalarini talaffuz qilish asosida sо‘zlashuv nutqiga о‘qitishning dastlabki
talablari bajariladi. Hatto oddiygina og‘zaki nutqni kо‘rib qabul qilish va talaffuz
qilish surdopedagog hamda eshitishida nuqsoni bо‘lgan bolalar tomonidan ma’lum
vaqtni, mas’uliyatli e’tiborni talab qiladi. Shuning uchun og‘zaki nutq kar va zaif
eshituvchi bolalarning eshituvchilar jamiyatida moslashishi uchun muhim vosita
sifatida ta’limning boshlang‘ich (tayyorlov guruhi) davrida muloqot vositasi
vazifasini bajara olmaydi.Eshituvchilar qо‘llaydigan nutqning yozma turi ham bu
davrda о‘z xususiyatlari bilan kar va zaif eshituvchi bolalar uchun jonli muloqotda
asosiy vosita sifatida ahamiyat kasb etmaydi. Kar va zaif eshituvchi bolalarga
atrofdagilar bilan og‘zaki, yozma muloqot qilishni о‘rgatishdagi qiyinchilik birorta
yordamchi vositaga, masalan, daktil nutqqa ehtiyojni tug‘diradi.
Daktil nutq orqali bola о‘z xohishi, istagi, iltimosini ifoda etadi va shu о‘rinda
daktil nutqni qо‘llay oladigan atrofdagi insonlar fikrini tushunadi. Tayyorlov
guruhiga kelgan bola daktil belgilarni juda tez va hatto darsdan tashqarida ham
о‘zlashtiradi. Shuning uchun о‘qitishning dastlabki davrida daktil nutq sо‘zlashuv
nutqining bir turi sifatida xizmat qiladi. Bu esa kar va zaif eshituvchi bolalarda
|
| |
