“PEDAGOGIK MAHORAT” ilmiy-nazariy va metodik jurnal. 2023, № 11
211
Oʻqituvchilarga barcha talabalar uchun adolatli ta’lim imkoniyatlarini taqdim etish imkonini
beradi. Ayni paytda koʻrib chiqilgan, rejalashtirilgan adaptiv oʻqitish strategiyalari natijasida moslashuvchan
boʻlish chet ellik talabalar uchun yaxshi ilmiy natijalarga erishishga yordam beradi.
Hech bir xorijlik talaba adaptatsiya hosil qilishda va oʻzlashtirishda ortda qolmasligi uchun har bir
talabaga muvaffaqiyat qozonish imkoniyatini beradi. Bu talabalar oʻrtasida
taraqqiyotga erishish va
kamchiliklarni kamaytirish uchun yordam berishi mumkin.
Ta’lim uchun katta hurmat va hayratni tarbiyalashga yordam beradi, talabalarni ragʻbatlantirish va
ularni oʻrganish bilan shugʻullanadi..
Ham oʻqituvchilarni, ham talabalarni qoʻllab-quvvatlaydi. Koʻrib chiqilgan va xabardor
rejalashtirish bilan oʻqituvchilar koʻproq va aniqroq maʻlumot yetkazib berishlariga ishonadilar, chunki
ularni rejalashtirish chet ellik talabalar duch kelishi mumkin boʻlgan har qanday toʻsiqlarni kutgan boʻladi.
Bu oʻqituvchilarga dars natijalarini koʻproq nazorat qilishga yordam beradi va bu ularga hozirgi vaqtda
moslashuvchan oʻqitish strategiyalarini oʻrganish va mustahkamlash uchun erkinlik beribgina qolmay,
oʻqituvchilarning uzoq muddatli kasbiy qoniqishini oshirishga yordam beradi.
Olingan natijalar va ularning tahlili:
Tadqiqotlar natijasi shuni koʻrsatadiki,
chet ellik talabalarning
ijtimoiy-psixologik moslashuvidagi oʻqituvchining roli juda muhimdir. Bugungi kunda , universitetning
madaniy-ma'rifiy maydonida talabaning oʻrni haqida ikkita fikr mavjud boʻlib, bularning birinchisiga koʻra
talabalar universitet korporatsiyasining toʻliq a'zolari va tarafdorlaridir, ikkinchisi esa universitet talabalarni
ta’lim xizmatlari mijozlari deb hisoblaydi. Shu nuqtayi nazardan, chet ellik talabalarni universitetning
madaniy ta’lim makoniga ijtimoiy psixologik moslashtirish jarayoni oʻzaro faoliyatdir.
Chet ellik talabalar,
oʻqituvchilar va universitet ma'muriyati ijtimoiy-shaxsiy, madaniyatlararo, kommunikativ, kasbiy va
akademik (oʻquv) kompetensiyalarni rivojlantirish orqali yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash hamda
oʻz madaniy oʻziga xosligini saqlab qolishga harakat qiladi [3].
Fikrimizcha, chet ellik talabalarning muvaffaqiyatli ijtimoiy-psixologik moslashuvining asosiy
shartlari quyidagilaridan iborat:
chet ellik talaba shaxsining individual
xususiyatlarini aniqlash, shu jumladan, Oʻzbekiston
universitetlarida oʻquv va tarbiyaviy ishlar tashkil etish va amalga oshirish;
barcha subyektlarning samarali oʻzaro ta'sirini amalga oshirish, yangilarini shakllantirishga
qaratilgan oʻquv jarayoni, chet ellik talabalarning muvaffaqiyatli tayyorgarligini ta'minlash
uchun
moʻljallangan vakolatlarni ishlab chiqish;
shaxsni oʻqitish va rivojlantirishda talabaning ijtimoiy- madaniy tajribasi fonida uning ijodiy
imkoniyatlari, muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizlik sabablarini oʻrganish.
Ijtimoiy-psixologik moslashishda muhim boʻgʻin chet elning bir qator xususiyatlarini hisobga olgan
holda oʻsha yerning ijtimoiy-psixologik portretini tuzishdir.Bu orqali talaba:
- ma'lum bir ijtimoiy-demografik xususiyatga tegishli guruh (jinsi, yoshi, ota-onalarning ijtimoiy
holati, joyi turar joy);
- ta’lim jarayoniga jalb qilish darajasi (afzallik, ta’limning muayyan shakllari va usullari,
akademik
koʻrsatkichlar);
- qiymat yoʻnalishlari (ma'lum bir kasbni tanlash motivlari, mutaxassislikni tanlash motivlari, ta’limni
tanlash motivlari, muassasalar);
- ijtimoiy farovonlik (talaba oʻzining ijtimoiy farovonligini tushunish, universitetning mamlakat
siyosiy va ijtimoiy hayotidagi ahamiyati, ishtiroki);
- boshqa millatlar va madaniyatlarlarning vakillariga nisbatan bagʻrikenglik darajasi;
- oʻz madaniy oʻziga xosligini anglash imkoniyatiga ega boʻladi.
Xulosa oʻrnida shuni aytishimiz mumkinki, chet ellik talabalarning Oʻzbekiston ta’lim tizimiga
moslashuvida markaziy rol universitetda ularga yaratiladigan munosib sharoit hamda oʻqituvchilarning har
bir xorijlik talabaga individual yondashgan holda ta’lim berishiga qaratiladi. Xalqaro talabalarning yangi
mamlakatga, yangi oʻquv tizimiga moslashuv qiyinchiliklarini yengishga koʻmaklashishda birinchi navbatda,
oʻquv kuratorlari guruhlarda uslubiy va maslahat yordamini koʻrsatishlari kerak. Va nihoyat, mamlakatlar
madaniy toʻsigʻini yengib oʻtish, kommunikativ kompetentsiya va madaniyatlararo savodxonlikni oshirishda
eng samarali usul sifatida chet ellik talabalar va xodimlar uchun maxsus aloqa treninglari va individual
tuzatish dasturlarini muntazam ravishda oʻtkazib borish maqsadga muvofiq, deb hisoblaymiz.
