• 5-BOB. TARMOQ XAVFSIZLIGI 5.1. Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushunchalari
  • K. A. Tashev texnika fanlari nomzodi, dotsent, Muhammad




    Download 3,33 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet71/133
    Sana20.05.2024
    Hajmi3,33 Mb.
    #244665
    1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   133
    Bog'liq
    Kiberxavfsizlik asoslari (21.04.2021)

    Nazorat savollari 
     
    1.
    Ruxsatlarni nazoratlashning asosiy tushunchalari. 
    2.
    Foydalanuvchilarni autentifikatsiyalash usullari va ularning 
    o‘ziga xos xususiyatlari nimadan iborat? 
    3.
    Parolga asoslangan autentifikatsiya usuli, uning afzallik va 
    kamchiliklari. 


    130 
    4.
    Parollar ma’lumotlar bazasida qanday saqlanadi va ularni 
    taqqoslash usullari. 
    5.
    Axborotning fizik himoyasi va uning muhimligini 
    tushuntiring. 
    6.
    Axborotni fizik xavfsizligiga ta’sir qiluvchi tabiiy va sun’iy 
    omillar. 
    7.
    Yong‘inga qarshi himoyalash usullari. 
    8.
    Tashkilotda qo‘riqlash xodimlari va kuzutuv kameralarining 
    o‘rni. 
    9.
    Foydalanishni mantiqiy boshqarish deganda nimani 
    tushunasiz? 
    10.
    Foydalanishni boshqarishning DAC usuli va uning 
    xususiyatlari. 
    11.
    Foydalanishni boshqarishning MAC usuli va uning asosiy 
    xususiyatlari. 
    12.
    Foydalanishni boshqarishning RBAC usuli va uning asosiy 
    xususiyatlari. 
    13.
    Foydalanishni boshqarishning ABAC usuli va uning asosiy 
    xususiyatlari. 
    14.
    Foydalanishni boshqarish matritsasi, ACL va C-list 
    tushunchalarini tushuntiring. 
    15.
    Bell-LaPadul modeli va uning asosiy maqsadi. 
    16.
    Biba modeli va uning asosiy maqsadi. 


    131 
    5-BOB. TARMOQ XAVFSIZLIGI 
     
    5.1. Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushunchalari 
     
    Kompyuter tarmoqlari resurslarni almashish maqsadida bir necha 
    kompyuterlarning birlashuvidan iborat. Fayllar, dasturlar, printerlar, 
    modemlar va har qanday tarmoq uskunasi birgalikda foydalaniluvchi 
    yoki taqsimlanuvchi resurslar bo‘lishi mumkin. Kompyuterlarni 
    birlashtirish uchun ma’lumotlarni uzatuvchi turli xil vositalardan 
    foydalaniladi: aloqa kanallari, telekommunikatsiya vositalari, 
    retranslyatorlar va h. 
    Mos tarmoq servislaridan foydalanish orqali turli xil tarmoq 
    resurslarini taqdim etish vazifasi yuklatilgan tarmoq kompyuteri 
    server 
    deb ataladi. Tarmoq resurslaridan va turli tarmoq servislaridan 
    foydalanish maqsadida serverga so‘rov yuboruvchi tarmoq qurilmalari 
    mijozlar
    deb ataladi. Avtonom ishlovchi yoki mijoz sifatida tarmoqqa 
    ulangan kompyuterni, odatda, 
    ishchi stansiyasi
    deb atashadi.
    Kompyuter tarmoqlarini quyidagicha tasniflash mumkin: 

    xududiy alomat bo‘yicha; 

    ma’murlash usuli bo‘yicha; 

    topologiya bo‘yicha. 
    Hududiy alomat bo‘yicha lokal (LAN, Local Area Network) va 
    global (WAN, Wide Area Network) hisoblash tarmoqlari farqlanadi.
    Lokal hisoblash tarmog‘i katta bo‘lmagan hududda, xonada yoki 
    binoda joylashgan kompyuter tarmog‘idan iborat. Lokal tarmoq 
    o‘lchami tarmoq texnik arxitekturasi va ulash xiliga (kabel turiga) 
    bog‘liq. Odatda lokal hisoblash tarmog‘ining diametri 2,5 km. dan 
    oshmaydi.
    Global hisoblash tarmog‘i katta geografik muhitni qamrab olgan va 
    tarkibida aloqaning magistral liniyalari yordamida birlashtirilgan 
    ko‘plab hisoblash tarmoqlari va masofadagi kompyuterlar bo‘lgan 
    hududiy taqsimlangan tizimdan iborat. Megapolis va region doirasida 
    tashkil etilgan tarmoqlar mos holda shahar tarmog‘i (MAN, 
    Metropolitan Area Network) va regional tarmoq (PAN, Personal Area 
    Network) deb yuritiladi. Eng mashhur global tarmoq Internet TCP/IP 
    protokollari steki bazasiga asoslangan megatarmoq hisoblanadi. Ba’zi 
    adabiyotlarda “korporativ tarmoq” iborasi ishlatiladi. Bu ibora orqali 


    132 
    turli texnik, dasturiy va informatsion tamoyillarda qurilgan bir necha 
    tarmoqlarning birlashmasi tushuniladi.
    Megatarmoq Internet foydalanuvchilarini birlashtirish uchun 
    ishlatiluvchi global tarmoq Ekstranet (extranet) deb yuritiladi. TCP/IP 
    protokoli bazasida amalga oshirilgan, ammo megatarmoq Internetdan 
    ajratilgan tarmoq Intranet (Intranet) deb ataladi.

    Download 3,33 Mb.
    1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   133




    Download 3,33 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    K. A. Tashev texnika fanlari nomzodi, dotsent, Muhammad

    Download 3,33 Mb.
    Pdf ko'rish