|
-MAVZU
PASKAL QONUNI VA UNING QO‘LLANILISHIBog'liq 6-sinf fizika uzb24-MAVZU
PASKAL QONUNI VA UNING QO‘LLANILISHI
28- rasm.
Quyidagi tajribani o‘tkazib ko‘ring. Iste’
molda
bo‘lgan bir marta ishla tiladigan shprits va bolalar
puflaydigan sharni oling. Shprits ignasini
sharchaga bir necha marta sanchib oling. Sharcha ichiga
suv quyib, og‘zini ignasi olingan shpritsga kiydiring.
Shprits porshenini asta-sekin bosing. Bunda shar
ichidagi bosim ortadi. Sharcha teshikchalarining
barchasidan suv otilib chiqa boshlaydi (28-rasm).
Demak, porshen orqali berilgan bosim suyuqlik
yoki gazda faqat porshen yo‘nalishida emas, balki
hamma tomon
ga uzatilar ekan. Bu qonuniyatni
1653-yilda fran suz olimi
Blez Paskal
o‘rgangan. Qonun
quyidagicha ta’riflanadi.
Suyuqlik
va
gaz
o‘ziga berilgan tashqi bosimni
hamma tomonga o‘zga rishsiz uzatadi.
Suyuqlik yoki gaz o‘ziga berilgan tashqi bosimni uni tashkil
qilgan zarralari orqali uzatadi. Zarralar bosimni uzatishi uchun
ular harakatda bo‘lishi kerak. Haqiqatan ham, ko‘pgina hodisalar
(havoda hidning tarqa
lishi, suvda siyohning erishi) suyuqlik va gaz
zarralarining harakatda ekan
ligini tasdiq
laydi. Zarralar harakati tufayli
idish devorlariga urilib,
ichki bosim
ni hosil qiladi. Ichki bosim uchun
Paskal qonuni quyidagicha ta’rifla nadi.
Og‘irlik kuchini hisobga olmaganda,
suyuqlik
yoki
gaz
zar-
ralarining idish devorlariga bergan bosimi hamma yo‘nalishda bir xil
bo‘ladi.
Paskal qonunidan texnikada keng foydalaniladi. Barcha avtomo-
billarda, poyezdlarda qo‘llaniladigan tormozlash sistemasi, yer
qazuvchi, yuk ortuvchi traktorlarda
gidrav lik press
deb ataluvchi
qurilma ana shu qonun asosida ishlaydi.
|
| |
