56
Dinamometr uchidan ushlab, sekin torting. Jism
joyidan
qo‘zg‘algandan boshlab, iloji boricha, jismni
juda sekin tekis harakat
qildiring. Shu holatda dinamometr ko‘rsatishini yozib oling.
Izoh:
Jism tekis harakatlantirilganda tortuvchi kuch F, ishqalanish
kuchi F
ishq.
ga teng bo‘ladi. F
=
F
ishq.
2-tajriba.
Taxtacha ustiga 1 kg toshni qo‘ying. Tajribani takrorlang.
Dinamometr ko‘rsatishidan foydalanib, ishqalanish kuchini aniqlang.
Taxtacha ustiga qo‘yiladigan yuklar miqdorini o‘zgartirib, ishqalanish
kuchlarini aniqlang.
3.
*
E l a s t i k l i k k u c h i n i o ‘ l c h a s h.
1-tajriba.
Dinamometr-
ning asosiy qismi prujina bo‘lgan
ligidan, unga yuk osilganda,
yukning
og‘irligi prujinaning elastiklik kuchiga teng bo‘ladi.
26-rasm.
2-tajriba.
Rezinaning elas
tiklik
ku chini o‘lchash uchun taxtacha va
dinamometr ora
lig‘iga
l
0
= 15–20 sm
uzun likdagi rezina ulanadi. Dina-
mometr uchidan ush
lab, yukni tekis
harakat
qiladi
gan holatda tortiladi
(26-rasm). Bun
da rezina cho‘ziladi va unda ho sil bo‘lgan
elastiklik
kuchini dinamometr ko‘rsatishidan yozib olinadi.
3-tajriba.
Dinamometrni vertikal holatda shtativga mahkamlanadi.
Uning ilmog‘iga 10–15 sm uzunlikdagi rezina bog‘lanadi. Rezina
oxirini siqib, ip bilan bog‘lanadi
va ip uchini halqa shaklida
qoldiriladi. Ipga massasi ma’lum bo‘lgan toshlar ilinadi. Dinamometr
ko‘rsatishidan rezina cho‘zilishi tufayli hosil bo‘lgan
elastiklik kuchi
aniqlanadi.
