119
Shunda qog‘oz parchalarining taroqqa tortilib
yopishganligini kuzatamiz (83-rasm).
83-rasm.
Xuddi shunday hodisani sharikli ruchkani
jundan yasalgan buyumga ishqalab qog‘oz parcha-
larini, bosh
qa yengil predmetlarga va hatto
ingichka suv oqimiga ta’sir
qilishini kuzatish
mumkin (84-rasm).
1
2
3
84-rasm.
Shokolad o‘ralgan shaldiroq metall qog‘ozni 2 sm kenglikda kesib
uni qalamga o‘rab silindr yasaylik. So‘ngra uning uchidan teshib ip
yordamida osib qo‘yaylik. Shisha tayoqchani
shoyiga ishqalab osib
qo‘yilgan silindrga yaqinlashtirsak u tayoqchaga tortiladi va tayoqchaga
tekkanidan so‘ng undan itariladi! Ikkinchi bir ipga osilgan silindrga
junga ishqalangan kahrabo tayoqchani yaqinlashtiraylik. Silindr
qahrabo tayoqchaga tortilib unga tekkanidan so‘ng
undan itariladi
(85-rasm). Bularga sabab silindrlar tayoqchalarga tekkanidan so‘ng
elektrlanib qolishidir.
85-rasm.
Endi silindrlarga tayoqchalarning o‘rnini almashtirib yaqinlash-
tiraylik. Silindrlarning yana tayoqchalarga tortilganliklarini kuzatish
mumkin.
Tajribalardan quyidagi xulosalarni chiqaramiz:
1. Elektrlangan jismlar boshqa elektrlanmagan jismlarni, ma-
sa lan, mayda qog‘oz parchalarini, soch tuklarini o‘ziga tortadi.
2. Elektrlangan bir xil tayoqchalardan
zaryad olgan jismlar bir-
biridan itariladi. Shisha va kahrabo tayoqchalardan zaryad olgan
jismlar bir-biriga tortiladi.
120
Demak, shoyiga ishqalangan shisha tayoqchada bir turdagi elektr
zaryad lari, mo‘ynaga ishqalangan kahrabo
tayoqchasida ikkinchi
turdagi elektr zaryadlari bo‘lar ekan.
Fransuz olimi Sh.
Dyufe va amerikalik olim B.
Franklin
taklifiga binoan birinchi turdagi zaryadni shartli ravishda
