|
Ki 12 21 guruh talabasining ma’lumotlarning intelektual taxlili fanidan
|
| bet | 2/7 | | Sana | 30.09.2024 | | Hajmi | 177,47 Kb. | | #272955 |
Bog'liq 1MUS ISH KIRISH.
Respublikamizda barcha soha singari axborot kommunikatsiya va kompyuter texnologiyalarini rivojlantirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Hozirgi kunda vujudga kelgan obyektlarni tahlil qilish bilan bog‘liq axborotlarning kun sayin ortib borishi, yangicha usullarning ko‘payishi ma’lumotlarni intellektual tahlillash masalalarining samarali yechimlarini olishga bo‘lgan ehtiyojni keltirib chiqarmoqda. Intellektual tahlillash usullari yordamida ma’lumotlarga dastlabki ishlov berish, ish sifatini yaxshilash hamda ulardagi yashirin qonuniyatlarni aniqlash kabi masalalar hal etiladi. Timsollarni aniqlash sifatini
oshirish va hisoblash xarajatlarini kamaytirishning yondashuvlaridan biri o‘quv ma’lumotlarini oldindan tahlil qilishdir. Ushbu tahlilning asosiy maqsadi ta’lim majmuasining asosiy informatsion xususiyatlarini baholash, xususan, belgilarning vazni (informativligi)ni aniqlashdan iborat. Tanib olish - kirish va chiqishga ega bo‘lgan ba’zi bir axborotni o‘zgartiruvchi (intellektual axborot kanali, tanib olish tizimi) tomonidan amalga oshiriladigan axborot jarayonidir. Tizimning kiritilishi taqdim etilgan obyektlar qanday xususiyatlarga ega ekanligi haqidagi ma’lumotlardir. Tizimning chiqishida aniqlangan obyektlar qaysi sinflarga
(umumlashtirilgan timsollar) tayinlanganligi haqida ma’lumot ko‘rsatiladi. Timsollarni aniqlashning avtomatlashtirilgan tizimini yaratish va ishlatishda bir qator vazifalar hal qilinadi. Ushbu vazifalarning formulalari va to‘plamning o‘zi turli mualliflar bilan mos kelmaydi, chunki bu ma’lum darajada u yoki bu tanib olish tizimi asoslangan aniq matematik modelga bog‘liq. Bundan tashqari, ma’lum bir tanib olish modellarida ba’zi vazifalar yechimga ega emas va shunga mos ravishda qo‘yilmaydi. Bunday vaziyatlarda timsollarni aniqlash tizimida turli intensial usullarni qo‘llash ijobiy natijalarni beradi. Zamonaviy intellektual tizimlarning yanada takomillashtirilishi uchun predmet soha obyektlari haqidagi axborotlarni
I.BOB. MA’LUMOTLARNING INTELLEKTUAL TAHLILINING ASOSIY TUSHUNCHALARI VA USULLARI.
Mа’lumotlarni intellektual tahlili (MIT) masalalarini yechish uchun mo‘ljallangan dasturiy ta’minotlarning tarixi qisqa, lekin shu qisqa davr mobaynida ko‘pgina ishlar nashr qilingan. MIT atamasining o‘zi o‘tgan asr 90-
yillari o‘rtalarida paydo bo‘ldi.
Dastlab yaratilgan MIT dasturlarga DOS yoki UNIX tizimida ishlovchi, ma’lumotlarni matn fayldan o‘qib, S4.5 algoritmi bo‘yicha klassifikatsiya masalasini yechadigan dasturni keltirish mumkin.
Hozirgi kunga kelib, MIT masalalarini yechish uchun barcha dasturiy ta’minotlar quyidagicha umumiy masalalarga ega:
-mа’lumotlarni dastlabki ko‘rib chiqish uchun statistik tahlil vositalari;
-ma’lumotlarni vizualizatsiya qilish uchun turli metodlar (Gistogrammalar, diagrammalar, parallel koordinatalar sistemasi, grafiklarni taqsimlash va boshqalar);
-ma’lumotlarga ishlov berish uchun standart komponentlar (ma’lumotlar bazasi bilan ulanish va unga turli xil so‘rovlar berish, diskretlash va tartiblash funksiyalari, qism, to‘plamlarni tanlash va boshqalar);
-ma’lumotlarni o‘quv tanlanmalarsiz tahlili metodlari (asosiy komponentli tahlil, turli klasterizatsiya algoritmlari, assotsiativ qoidalarni chiqarish, qism, guruhlar tahlili metodlari va boshqalar);
-ma’lumotlarni o‘quv tanlanmali tahlili metodlari (klassifikatsiya qoidalari va daraxtlar, tayanch vektorlar tizimi, navi Bayes klassifikatorlari va boshqalar);
boshqariladigan va boshqarilmaydigan tahlil asosida ishlangan ma’lumotlarni bashoratlash modellari;
-modelni qandaydir standart formatda saqlash (masalan, PMML formati);
-olingan natijalar bo‘yicha turli xil hisobotlarni chiqarish.
Ma'lumotlarni tahlil qilish uchun asos modellashtirishdir. Modellashtirish atrofimizdagi dunyoni o'rganishning universal usuli hisoblanadi. Bu bog'liqliklar kashf beradi, yuklash bilim, bashorat qilish, boshqarish va boshqa ko'plab muammolarni hal qilishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Boshqa vazifalarni ham amalga oshirishda ma’lumotlarni modellashtirish orqali intellectual tahlil qilish yuqori samaradorlik va aniqlik kafolati sifatida maydonga chiqishi kuzatilmoqda. Tizim tushunchasi modellar va modellashtirish asosiy kontseptsiya bilan chambarchas bog'liq.1 Tizim markaziy tushunchadir chunki tizimlar nazariyasi va tizimlarni tahlil qilish intellektual tahlilning o’zagini tashkil etadi. Tizim odatda obyektlar to'plami sifatida tushuniladi, tasodifiy tabiatning tarkibiy qismlari yoki elementlari muayyan kontekstda ba'zi yaxlitlik. Har bir tizim bu paydo bo'ladigan tizim: uning tarkibiy elementlari ega bo'lmagan yangi xususiyatlarga ega bo'ladi.
Har bir tizim tizimning paydo bo'lish xususiyatiga ega: tizim uning tarkibiy elementlariga ega bo'lmagan yangi xususiyatlarga ega bo'ladi. Tizimlarning bir nechta turlari mavjud: oddiy, kichik, katta, murakkab. Ularning orasidagi farq elementlar sonidan iborat va ular o'rtasidagi aloqalar turi, shuningdek, resurslar va axborot tayyorgarlik. Ma'lumotlarning intellektual tahlili (MIT) fani, ma'lumotlarni chuqur o'rganish va foydali xulosalar chiqarishga qaratilgan. Ushbu tahlil jarayoni turli tushunchalar va usullardan foydalanadi. Quyida asosiy tushunchalar va usullar keltirilgan:
|
| |
