Biologik ahamiyati: O
2
tirik organizmning nafas olishi uchun zarur
bo’lgan modda.
Davriy sistemadagi o’rni.
1.
Kimyoviy belgisi O
2
14. r = 16
2.
2- davr 15. elektron konfiguratsiyasi
1s
2
2s
2
2p
6
3.
2- qator
4.
6- guruh asosiy
5.
metall emas
6.
2 valentli
7.
vodorotli birikmasi.N
2
O
8.
kislorodli. birikmasi O
2
9.
atom tuzilishi 8)
2
)
6
10.
tartib nomeri 8
11.
atom og’irligi 0816
12.
p=+16
13.
е =-16
8-sinf
I chorak 7-dars
Mavzu: Elementlarning davriy jadvaldagi o’rni va atom tuzilishiga
qarab tavsiflash. Davriy qonunning ahamiyati.
19
Darsning tahlimiy maqsadi: Davriy qonun, elementlarning davriy
jadvali, atom tuzilishi bobi bo’yicha o’quvchilar bilimini tekshirish
hisobot darsi .
Darsning tarbiyaviy maqsadi: Hisobot darsidan olgan bilimlarini
kundalik hayotga qo’llay bilish malakasiga erishish .
Darsning rivojlantiruvchi maqsadi: O’quvchilarni Davriy qonun va
davriy jadval haqidagi tasavvurlarini kengaytirib, yangiliklar
yaratishga undash .
Darsning shiori: A’lo mamlakatning a’lo farzandi,
Bilib qo’yki, seni vatan kutadi .
Darsning uslubi: aqlits hujum, fikrlar cho’qqisi , auktsion, kim
chaqqon , o’z-o’zini nazorat, zanjir usullaridan foydalangan holda
aralash dars
Darsning jihozi: 1.Davriy jadval
2. Atomda elektronlarning joylashishi jadvali .
3. Davriy jadvalning turli variantlari .
4. Qo’lbola ko’rgazmalar va kartochkalar.
Darsning rejasi: 1.Aqliy hujum
2. Fikrlar cho’qqisi
3. Elektron formula tuzish
4. O’z-o’zini nazorat
5.Auksion
6.Kim chaqqon
7. BBB
8. Qiziqarli jadval
9. Zanjirli reaktsiya
10. Baholash va uyga vazifa
Darsning borishi:
O’quvchilar bilan salomlashib, davomatni aniqlagandan so’ng,
uyga vazifani tekshirib sinf o’quvchilarini 3guruhga bo’lman.
Guruhlar o’rtasida savol-javob asosida “aqliy hujum “ uyushtiraman .
1.Kimyoviy elementlar necha toifaga bo’linadi ?
2.Kimyoviy elementlarning tabiiy oilalarini ayting?
3.Davriy qonunni tahriflang
4.Atom tarkibi nimadan iborat?
5.Izotop, izobar, izoton nima?
6.Pauli printsipini ayting
7.Hund qoidasi?
8.Klechkovskiy qoidasini yozing
9.Davr nima?
10. D avriy jadval qanday tuzilgan?
20
2.Fikrlar cho’qqisi
Guruhlarga topishmoqlar aytiladi O’quvchilar uning javobini elektron
formulalarini tuzib izohlashi kerak
1)Tarqalgan joyi uning
Havo qum ham tuproqdir,
Suvda massa ulushi,
Barchasidan ko’proqdir . ( O, 1S
2
,2S
2
2
4
)
2)Oksidlanish darajasi,
Ikki,olti, hamda to’rt.
Qattiq holda bo’lsa ham,
Asli o’zi juda mo’rt . ( S,1S
2
2S
2
2’
6
3S
2
3’
4
)
3)Oksidlanmas havoda,
Yer tagida zanglamas.
Unimada erishini
Balki ko’plar anglamas. (Au,
1S
2
2S
2
2’
6
3S
2
3’
6
4S
2
3D
10
4’
6
5S
2
4D
10
5’
6
6S
1
5D
10
)
3.Elektron formula tuzish uchun, doskaga 2 o’quvchi chiqariladi .Ular
o’quvchilar tomonidan aytilgan elementlarni elektron formulasini
tuzishadi.
4.Yangi mavzu nazorat ishi bilan boshlanadi.Bunda o’qituvchi ketma-ket
elektron formulalarni aytadi , o’quvchilar esa unga mos keladigan
kimyoviy element belgisini qo’yishi kerak yoki aksincha
Masalan:1) 2S
2
2.3S
2
3’
4
3. 3d
3
Javobi:1) Li 2. S 3. V
5.Guruhlararo auktsion o’tkazilib unda o’quvchilar o’qituvchi o’rtaga
tashlagan tartib raqamidagi elementlarni davriy jadvalga qarab
tavsiflashi kerak.Masalan: 14,32,50
O’quvchilar elementning belgisi, atom massasi, valentligi,
kislorodli,vodorodli birikmasining formulasi ,proton, neytron,
elektronlar soni, elektron formulasini aytishi va yozishi shart .
O’quvchilarning javobi va elektron formulasidagi o’xshashliklar asosida
o’qituvchi ularning javobini to’ldirib, Mendeleev tartib raqami 32, 50
bo’lgan elementlarni oldindan bashorat qilgani ,ular uchun jadvalda
o’rin ajratgani aytib o’tiladi
6.”Kim chaqqon “o’yinida guruhlararo elementlarning belgilari yozilgan
kimyoviy idishlarning rasmlari tarqatiladi O’quvchilar ularni
guruhlarga ajratib elektron formulalarini tuzadilar Tez va to’g’ri
bajargan guruh g’olib bo’ladi
7.BBB. Bu o’yinda o’quvchilarning davriy jadvaldan bilib olganlari va
bilishi mumkin bo’lgan BKM lari tekshiriladi Buning uchun har bir
guruhga “davriy jadval “ so’zi yozilgan qog’oz tarqatiladi O’quvchilar
o’z fikrlarini ifodalaydilar Tez va ko’p fikr bildirgan guruh g’olib
bo’ladi
21
Masalan,
Bilardim Bilib oldim Bilishni istayman
8.O’quvchilarni davriy jadvalni o’rganishga qiziqtirish uchun “Qiziqarli
jadval “ o’yini o’tkaziladi.
Sinf o’quvchilariga quyidagi jadval bo’yicha o’ylangan elementni topib
berish mumkin
1-jadval
1. N 11.Mg
2.Al 12 .Mn 22.Cl
3.Ba 13.Cu 23.Zn
4.Br 14.Na 24.Cd
5.H 15.Sn 25.Au
6.Fe 16.Hg 26.U
7.K 17.’b 27.Ti
8.Ca 18.S 28.Ni
9.O 19.Ag 29.I
10.Si 20.C 30.Ne
31.Xe
O’quvchi bir elementni o’ylab u quyidagi jadvalning qaysi
ustunlarida uchrashini aytadi .
Birinchi ustun 16, ikkinchisi 8, uchinchisi 4 , to’rtinchisi 2, beshinchisi 1
qiymatga teng bo’ladi . O’quvchi o’ylagan elementi qaysi ustunda
uchrashini aytgandan so’ng o’qituvchi dilida bu ustunlarga mos
keluvchi sonlarni qo’shib bu raqamga qaysi element mos kelishini 1-
jadvaldan ko’rib aytadi
1) 2) 3) 4) 5)
Mg Ca Br Al N
O H Ba Ba
S Si Fe Fe H
Ag Mg K K K
C Mn Mn Si O
Cu Cu Mg Mg
Cl Na Na Na Cu
Zn Sn Sn Sn Sn
Cd Cd C S
Au Au Ag Ag
U U Cl Cl
Ti Ti Zn Zn Zn
Ni Ni Ni U Au
I I I Ti Ti
22
Ne Ne Ne Ne I
Xe Xe Xe Xe Xe
9. O’quvchilarni qiziqishini oshirish va bob yuzasidan olgan
bilimlarini tekshirish va mustaxkamlash maqsadida mavzu bo’yicha
oldindan tayyorlab qo’yilgan Bingo varaqachalaridan tarqatiladi.
Bingo varaqasi
JAVOBLAR
SAVOLLAR
12 m.a.b.
1,67x10
-27
6,02x10
23
1. Avagadro doimiysi sonini
toping?
P
Ca
Mg
2. Tartib raqami 20 ga teng
bo’lgan element?
Lakmus
fenolftalein
metiloranj
fenolftalein
Lakmus
metiloranj
fenolftalein
3. Indikatorlarning turlari?
Bingo varaqasi
JAVOBLAR
SAVOLLAR
asosli kislotali
amfoter
asosli kislotali
asosli
amfoter
1.Oksidlar necha xil bo’ladi?
6,02
19,8
22,4
2. Gazlarning molyar hajmi
nechaga teng?
N
Be
B
3. Tartib raqami 4 ga teng
bo’lgan element?
Bingo varaqasi
JAVOBLAR
SAVOLLAR
109
110
101
1.Davriy jadvalda nechta
element mavjud?
Enshteyniy
Nobeliy
Mendeleyeviy
2. Tartib raqami 102 ga teng
bo’lgan element?
2
4
1
3. Anorganik moddalar necha
sinfga bo’linadi?
Bingo varaqasi
JAVOBLAR
SAVOLLAR
15
22
28
1. Davriy jadvalda nechta
metallmas mavjud?
93
25
42
2. Molibden elementi nechanchi
tartib raqamda joylashgan?
23
Cl
2
CH
4
Ar
3. Qaysi gaz to’ldirilgan-da shar
havoga ko’tari-lishi mumkin?
Bingo varaqasi
JAVOBLAR
SAVOLLAR
1869
1834
1907
1.Davriy jadval nechanchi
yilda kashf etilgan?
“Kimyo
asoslari”
“Minerologiya”
“Oltin
xillari”
2. Abu Rayhon Beruniyning
kimyoga oid asarining nomi?
Cr
Ar
Cl
3. Nisbiy atom massasi 35,5
ga teng bo’lgan element?
10. Darsni yakunlab, barcha o’quvchilarni baholanadi va uyga vazifa
beriladi.
Vazifa 100,114 raqamli elementlarning elektron formulasini tuzish.
9-sinf
Mavzu: Kalsiy va magniy
Darsning maqsad va vazifalari:
1. Kalsiy va magniyning davriy sistemadagi o’rni,
xossalari, biologik ahamiyati haqida tushuncha berish.
2.
Tuproqning
kislotaliligini
yo’qotishda
kalsiy
elementining vazifasi haqida ekologik tarbiya berish.
3. Yangi pedagogik texnologiya usullaridan foydalanib,
o’quvchilarning bilim, ko’nikma va malakalarini rivojlantirish.
Dars tipi: aralash, yangi bilimlar berish.
Dars jihozi: davriy sistema, ohaktosh, gips, marmar, magnezit,
kalsiy xlorid, kalsiy glyukonat va boshqalar.
Darsni tashkil etish:
O’quvchilardan o’tilgan mavzu quyidagi usullardan
foydalanib so’raladi:
1. Tarqatma materiallar
2. Individual so’rash
3. Aqliy hujum
4. Rasmga izoh
5. Testlar.
O’tilgan mavzuni so’rashda o’quvchilar bilimini baholash,
mustahkamlash va yangi mavzuga bog’lash lozim. O’quvchilar
uch guruhga bo’linib, o’zaro musobaqalashadi Yangi mavzu
24
o’qib konspekt qilish uchun uyga vazifa tariqasida berib
yuborilgan. 6 ta qog’ozga 6 xil rasm chizilgan, har bir guruhdan
2 tadan rasm izohi so’raladi. Bunda guruh o’quvchilarining
barchasi ishtirok etishi kerak.
1-savol: Kalsiy va magniy haqida nimalarni bilasiz?
O’quvchilar birin-ketin javob berib, raqamlangan gul
yaproqlarni o’rniga yopishtiriladi. Qaysi guruhning gul
yaproqlari to’la bo’lsa, o’sha jamoa g’olib hisoblanadi. Savolga
javob berishda kalsiy va magniyning davriy sistemadagi atom
tuzilishi, tabiatda uchrashi, xossalari, olinishi va ishlatilishi,
biologik ahamiyati xususida ma’lumotlar keltiriladi.
1-savol: Kalsiy va magniy tabiatda qanday holda
uchraydi?
Javob:1. Magnezit, taxir tuz.
2. Ohaktosh, bo’r, marmar.
3 savol. Cf va Mgning davriy sistemasidagi o’rnini
tavsirlang.
1. Kimyoviy belgisi Ca, Mg.
2. Mg-III, Ca-IV.
3. Metal
4. II valentli.
5. Yadro zaryadi: +12; +20.
6. S-elementlar oilasiga kiradi.
7. Nisbiy atom massasi: 24:40.
Kimning javoblari to’liq bo’lsa, shuning o’simligi qiyg’os
gullaydi.
4-savol. O’simliklar gullagandan so’ng meva tugadi. Ca
| 