YOZMA VA OG‘ZAKI USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI (davomi)

YOZMA VA OG‘ZAKI USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI (davomi)

Yozma va og’zaki nutq

Nutq ikki shaklda bo‘ladi.

1.Og‘zaki nutq.

2.Yozma nutq.

Og‘zaki nutq o‘zaro muomala tilidir, undan o‘zaro suhbatlarda, ma’ruzalarda, radioda, telefonda, uy va oila muomalasida foydalaniladi. Har ikki nutq shakli oldiga bir xil talablar qo‘yiladi.

YOZMA VA OG‘ZAKI USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI (davomi)

Yozma va og’zaki nutq

• 
  So‘zni to‘g‘ri qo‘llash, undagi tovushlarni to‘g‘ri va aniq talaffuz qilish (hol-xol, yod-yot, sof-sop, sher-she`r va b.), gapda so‘zlarni tartib bilan joylash kabilar vositasida fikrning tushunarli bo‘lishiga erishamiz. G‘o‘za va paxta o‘zaro juda yaqin tushunchani bildiradi, shunga qaramay, «g‘o‘za terildi», «paxta gulladi» deyish xatodir.
  
• 
  Pauza, mantiqiy urg‘u, tembr, chastota, ritmika va boshqa tashkiliy qismlar hamda mexanizmlarni o‘zida mujassamlashtirgan, tilning barcha qoidalari, qonunlari, shartli belgilar sifatida xizmat qilishga asoslanuvchi nutq turi og‘zaki nutq deb ataladi.
  

YOZMA VA OG‘ZAKI USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI (davomi)

• 
  Og‘zaki nutq - boshqa kishilar bilan bevosita qilayotgan aloqamizda foydalanilayotgan nutqdir. Bu nutq odatdagi gaplashuv nutqidir. Bu nutq hamisha boshqa kishilarning eshitish organlari yordami bilan idrok qilishlari uchun mo‘ljallangan «tovushli» nuqtadir.
  
• 
  Shu sababli, odatda, og‘zaki nutq ovoz bilan va (ba'zan) shivirlab aytiladi. Oqzaki nutq vaqtida, odatda, gapirayotgan kishi bu nutqni mimika, imo-ishoralar bilan ishlatadi.
  
• 
  Og‘zaki nutq xususiyatlari sifatida quyidagilarni ko‘rsatsa bo‘ladi:
  

  Og‘zaki nutq tezkorlik bilan (avtomatik tarzda) amalga oshadi.

YOZMA VA OG‘ZAKI USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI (davomi)

• 
  Og‘zaki nutq xususiyatlari sifatida quyidagilarni ko‘rsatsa bo‘ladi:
  
  • 
    Og‘zaki nutq tezkorlik bilan (avtomatik tarzda) amalga oshadi.
    
  • 
    Og‘zaki nutqda so‘z birliklari va gaplarni modullari aytilmoqchi bo‘lgan fikrga monand holda tezkorlik bilan tanlanadi. Gap qurilishini, modellarini aql nazorat qilib boradi. Fikrni aytilganlarni xotirada ushlab turgan holda rivojlantirishga to‘g‘ri keladi.
    
  • 
    Og‘zaki nutq tahrir imkoniyatidan mahrum. U qanday shaklda borliqqa kelgan bo‘lsa, shundayligicha tinglovchiga havola etiladi