|
O‘simliklarning biosfera ya inson hayotidagi ahamiyati
|
| bet | 4/15 | | Sana | 05.12.2022 | | Hajmi | 33.81 Kb. | | #33273 |
Bog'liq Документ Microsoft Word (2) 2 3 Mustaqil qo`zg`atishli o`zgarmas tok motorining statik tavsiflarini, rftgyuikol, 2 5373000144516026976, bu aziz vatan barchamizniki 5-9 sinf, Документ Microsoft Word, Telekom-ya texnologiya Ishchi dastur 1-kurs , 1-amaliy topshiriq, ETQ m ish 1, IQTISODIYOTNI TARTIBLASHNING BOZOR MEXANIZMI.2, 639836ea661da172076081, 8 Le-Shatele Principi jáne onıń ximiyalıq processlerdegi áhmiyeti, 4 Elementlerdiń túrleri hám áhmiyeti, 8- mavzo\' taqtimoti, IELTS WRITING COLLOCATIONS1.2. O‘simliklarning biosfera ya inson hayotidagi ahamiyati
O‘simliklar deb oddiy, bir hujayrali, juda mayda suvo'tlaridan to ulkan daraxtlargacha bo‘lgan, mustaqil ravishdaorganik moddala rni sintez qila oladigan avtotrof tirikorganizmlar guruhiga aytiladi. Bular qatoriga organik moddalarni atrof-muhitdan tayyor holda oluvchi geterotroforganizmlar - zamburug‘lar ham kiritiladi. Ularning biosferadagiva inson hayotidagi ahamiyati turli-tuman va keng ma’noga ega.Ekologik nuqtai nazardan quyidagilami ta’kidlash maqsadgamuvofiq:
Tabiatning muhim tarkibiy qismi sifatida o'simliklar yerningasosiy biomassasini tashkil etadilar va biosferadagi moddaaylanishini ta ’minlaydilar. Yerdagi biomassaning 99%io'simliklar hissasiga to'g'ri keladi. O'simliklardagi fotosintezjarayoni natijasida barcha suvlar 5,8 mln. yilda, atmosferadagikislorod 5800 yilda, karbonat angidridi 7 yilda bir martayangilanib turadi. Ularda kechadigan fotosintez jarayoni tufayliYerda dastlabki organik modda sintez bo‘ladi. Bu bilan ular Yerbiosferasining bir me’yordagi faoliyatini t a’minlaydilar.
O'simliklar inson va boshqa tirik organizmlar uchun ozuqa vamuhit hosil qiluvchi manba hisoblanadilar. Barcha tirikmavjudotlar ozuqasining dastlabki asosini o'simlik mahsulotlaritashkil etadi. Inson va boshqa tirik organizmlar o'zlari uchunzarur bo‘lgan oqsil, uglevod, yog‘, vitaminlar, turli mineralmoddalar va boshqa birikmalarm o‘simliklardan oladilar.O'simliklar boshqa tirik mavjudotlar uchun muhit hosil qiluvchivosita vazifasini ham bajaradilar. Masalan, faqatgina bittaturdagi o‘simlikni yo‘qolib ketishi o‘rta hisobda 10-30 ta turdagihasharotlarning yo'qolishiga sabab bo'lishi mumkin.
x
O‘simliklarning yana bir ahamiyati ularning ilmiy-amaliy jihatibilan xarakterlanadi. Yangi moddalarni kashf etish, yer tarixinio'rganish kabi jabhalarda ular qimmatli ilmiy manba bo'libxizmat qiladilar.Ayniqsa, yangi yuqori hosilli ekin navlariniyaratishda yovvoyi o'simliklar genofondining mavjudligi kattaimkoniyatlar ochib beradi.Bu o'z navbatida o'simliklargenofondini saqlab qolish qanchalik muhimligini ko'rsatadi.O'simliklar yer atmosferasidagi kislorod, uglerod, azot vaboshqa bir qator gazlar balansini ta’minlashda muhim o'rintutadilar. Ular havodan karbonat angidridini yutib, havogakislorodni ajratib chiqarish orqali inson va boshqa tirikorganizmlarning yashashi uchun eng zarur sharoitni yaratibberadilar. Hisob-kitoblarga ko‘ra yer yuzasidagi o'simliklai 180-200 mlrd. tonna CO2 ni yutib, havoga kislorodni ajratibchiqaradilar. Bir gektar yashil ekinzor sutka mobaynida 5 mingkishining nafas chiqarishidan hosil bo'ladigan CO2 ni yutishimkoniyatiga ega. Agar o'simliklar qoplami, ayniqsa, o‘rmonlarkengaytirilsa hozirgi paytda havoda CO2ning ko'payib borishihisobiga yuz berayotgan havo dimiqishi yoki issiqxona effektimuammosining oldini olish mumkin.
|
| |
