|
Turistik bozorning sigʼimi
|
| bet | 22/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINATuristik bozorning sigʼimi - bu turistik mahsulotning maʼlum miqdorini, yaʼni mavjud narxlarda va taklifda individual turlar, turistik xizmatlar, turistik va suvenir tovarlarni sotishning mumkin boʼlgan hajmini "singdirish" qobiliyatidir. Imkoniyatlar aholining samarali talabi hajmiga, narx darajasiga va turistik taklif hajmiga bogʼliq.
Turizm bozorida turist tomonidan taqdim etilayotgan turistik mahsulotga boʼlgan talab va turistik firma tomonidan taqdim etilayotgan turistik mahsulot taklifi toʼqnashadi.
Turizm bozorining ishlash mexanizmi-bu turistik mahsulotga talab va taklifni muvozanatlash uchun iqtisodiy vositalarning harakat tizimi.
Turizm bozorining ishlashi 4.1. rasmda koʼrsatilgan sxema bilan ifodalanishi mumkin. 4.1. rasm bu turizm xizmatlariga boʼlgan talab sayyohlarning istaklari va didiga bogʼliqligini koʼrsatadi. Turizm bozorida pul oqimlari va turistik mahsulotlarning doimiy harakati mavjud boʼlib, ular bir-biriga qarab harakatlanib, turistik siklni yaratadi.
Umumiy iqtisodiy jihatdan turistik ehtiyojlar sayyohlarning manfaatlarini shakllantiradi. Bozor munosabatlari nuqtai nazaridan, bu ehtiyojlar isteʼmolchilarning turistik mahsulotga boʼlgan talabining asosidir.
Turistik xizmatlar ishlab chiqarish turizm sohasi tomonidan shakllantiriladi. Bozor nuqtai nazaridan ushbu ishlab chiqarish turistik xizmatlar taklifini shakllantiradi. Turistik mahsulotni (turni) shakllantirish jarayoni va uni keyinchalik turizm bozorida amalga oshirish juda murakkab va oʼziga xos sohalardir.
Oʼz-oʼzidan, har bir alohida turistik xizmat (turar joy, ovqatlanish, transport, maishiy xizmatlar, ekskursiyalar, madaniy va ommaviy tadbirlar, sport, sogʼlomlashtirish xizmatlari va boshqalar) sayyohning barcha ehtiyojlarini qondira olmaydi.
Bunday sharoitda turli xil turistik xizmatlarni yagona kompleks – tur yoki turistik mahsulotga kooperatsiya qilish uchun obʼektiv ehtiyoj paydo boʼladi.
4.2. Turistik mahsulotning oʼziga xos xususiyatlari.
Turizm tovar sifatida xizmatlar shaklida sotiladi.
Turizm xizmati, umuman xizmat kabi, maʼlum bir foydalanish qiymatining harakati boʼlib, u maʼlum bir inson ehtiyojini qondiradigan foydali taʼsir bilan ifodalanadi. Biroq, turizmning oʼziga xos xususiyati bor, uni nafaqat tovarlar savdosidan, balki xizmatlar savdosining boshqa shakllaridan ham ajratib turadi. Bu yerda ham xizmatlar, ham tovarlar savdosi mavjud (mutaxassislarning fikriga koʼra, turizmda xizmatlarning ulushi 75%, tovarlar – 25%), shuningdek turistik xizmatlar va tovarlarni ishlab chiqarish joyida isteʼmol qilishning oʼziga xos xususiyati, bundan tashqari, maʼlum bir vaziyatda.
Turizmda faoliyat natijasi turistik mahsulotga aylanadi.
Turistik mahsulot uch qismdan iborat: tur (maʼlum bir yoʼnalish boʼyicha turistik sayohat); turistik va ekskursiya xizmatlari (turar joy, ovqatlanish, transport xizmatlari, ekskursiya dasturlari va marshrutdagi boshqa xizmatlar) va tovarlar-turistik va esdalik buyumlari (xaritalar, otkritkalar, esdalik sovgʼalari, kitoblar, sayyohlik uskunalari va boshqalar).
Аslida, turistik mahsulot-bu sayyohlarning muayyan ehtiyojlarini qondiradigan va ular tomonidan toʼlanishi kerak boʼlgan har qanday xizmat. Shu bilan birga, turistik xizmat-bu turistning axloq tamoyillariga zid boʼlmagan ehtiyojlarini qondirish va qondirishga qaratilgan, turizm maqsadlariga, turistik mahsulotning tabiati va yoʼnalishiga javob beradigan xizmat koʼrsatish sohasidagi harakatlar majmuidir.
Turistik xizmatlar aholi tomonidan isteʼmol qilinadigan xizmatlarning muhim qismini tashkil etadi va oʼziga xos ijtimoiy-sogʼlomlashtirish xususiyatiga ega, yaʼni.dam olish, shaxsni rivojlantirish imkoniyati, tarixiy va madaniy qadriyatlarni bilish, sport bilan shugʼullanish, madaniy tadbirlarda qatnashish.12
Turistik xizmatlarga mehmonxona, transport, ekskursiya, tarjima, maishiy, kommunal, vositachilik va boshqalar kiradi. Shu bilan birga, "sayyohlik mahsuloti" ni tor va keng maʼnoda koʼrib chiqish mumkin.
Tor maʼnoda sayyohlik mahsuloti-bu turizm sanoatining har bir oʼziga xos sektorining xizmatlari (masalan, mehmonxona mahsuloti, turoperatorning turistik mahsuloti, transport korxonasi va boshqalar).
Keng maʼnoda turistik mahsulot-bu turistik sayohatni (turni) tashkil etadigan yoki unga bevosita bogʼliq boʼlgan tovarlar va xizmatlar majmui.
Tur-isteʼmolchiga bir butun sifatida sotiladigan turistik mahsulotning birlamchi (majburiy) birligi turoperatorning maʼlum bir yoʼnalish va muayyan vaqtdagi mehnati mahsulidir.
Turoperator majburiy dasturni turistik paket yoki vaucher, oldi-sotdi shartnomasi, yaʼni turistik korxona va sayyohlik xizmatining isteʼmolchisi uchun majburiy boʼlgan barcha narsalar kafolatlangan hujjatlar shaklida rasmiylashtiradi.
Turistik-suvenirlar uchun moʼljallangan tovarlarga quyidagilar kiradi:
turistik xaritalar, qoʼllanmalar, otkritkalar, nishonlar, bukletlar, esdalik sovgʼalari, turistik yuklarni oʼz ichiga olgan turistik mahsulotning oʼziga xos moddiy qismi (faol harakatlanish usuli uchun).
turistik mahsulotning oʼziga xos boʼlmagan qismi, bu turistning doimiy yashash joyida kam yoki qimmatroq boʼlgan tovarlarni oʼz ichiga oladi.
Qoʼshimcha turistik va ekskursiya xizmatlari-bu sayohat paketi tomonidan koʼzda tutilmagan, boʼsh vaqt rejimida isteʼmolchiga yetkaziladigan xizmatlar (qoʼshimcha oziq-ovqat, ichki yoʼnalish transporti, yoʼriqnoma xizmatlari va boshqalar). JST bunday xizmatlarning 400 turini ishlab chiqdi. Sayyoh ushbu xizmatlarni qoʼshimcha haq evaziga sotib oladi.
Аmalda, turistik mahsulot elementlari boʼyicha sayyohlar uchun quyidagi xarajatlar tarkibi mavjud: tur – 50%, qoʼshimcha xizmatlar-30%, tovarlar – 20%.
Аsosiy sayyohlik mahsuloti keng qamrovli xizmatdir, yaʼni, turistlarga bitta xizmatda sotiladigan standart xizmatlar toʼplami, "paket". Chet elda standart toʼplamlar yoki xizmat paketlari asosida amalga oshiriladigan turistik sayohatlar koʼpincha paketli sayohatlar deb ataladi. Package Tours aksariyat sayyohlik firmalarining asosiy faoliyatidir. Shuni taʼkidlash kerakki, yuk tashish turlariga talab darajasi mamlakatlar boʼyicha sezilarli darajada farq qiladi. Shunday qilib, ular Belgiya, Germaniya, Gollandiya, Buyuk Britaniya va Daniyada eng mashhurdir, bu yerda ularning ulushi barcha sayohatlarning 38% gacha.13
Turizm mahsuloti xizmatlarning umumiy oʼziga xos xususiyatlari (nomoddiylik, ishlab chiqarish va isteʼmolning ajralmasligi, oʼzgaruvchanligi va saqlash imkoniyati) bilan bir qatorda oʼziga xos xususiyatlarga ega:
1. Bu xizmatlar va tovarlar majmuasi boʼlib, uning turli tarkibiy qismlari oʼrtasidagi munosabatlarning murakkab tizimi bilan tavsiflanadi;
2. Turistik xizmatlarga talab daromad darajasi va narxlari boʼyicha oʼta elastik, lekin koʼp jihatdan siyosiy va ijtimoiy sharoitlarga bogʼliq;
3. Isteʼmolchi, qoida tariqasida, turistik mahsulotni isteʼmol qilishdan oldin koʼra olmaydi va isteʼmolning oʼzi koʼp hollarda bevosita turistik xizmatni ishlab chiqarish joyida amalga oshiriladi. Turizmda ishlab chiqaruvchilar - bu turli maqsadlarga ega boʼlgan sezilarli miqdordagi mustaqil va turli turistik korxonalar (mehmonxona, restoran, transport, dam olish xizmatlari va boshqalar);
4. Turistik xizmatni sotish va uni isteʼmol qilish oʼrtasidagi vaqt mos kelmasligi. Vaucherni (xizmatlarni) sotib olish ularni isteʼmol qilish boshlanishidan haftalar yoki oylar oldin amalga oshiriladi;
5. Isteʼmolchi uni mahsulot va isteʼmol joyidan ajratib turuvchi masofani yengib oʼtadi, aksincha emas;
6. Muhim statik, maʼlum bir joyga bogʼlanish (talabalar shaharchasi, sanatoriy, aeroport, mehmonxona va boshqalar, chunki ularni boshqa joyga koʼchirish mumkin emas);
7. Turistik mahsulot makon va vaqt kabi oʼzgaruvchilarga bogʼliq boʼlib, u talabning mavsumiy tebranishlari bilan tavsiflanadi;
8. Turistik mahsulot koʼplab korxonalarning saʼy-harakatlari bilan yaratilgan boʼlib, ularning har biri oʼziga xos ish usullari, oʼziga xos ehtiyojlari va turli xil tijorat maqsadlariga ega;
9. Sayyohlik xizmatlarining yuqori sifatiga hatto kichik kamchiliklar mavjud boʼlganda ham erishib boʼlmaydi, chunki turistik xizmat mana shu juda kichik narsalar va detallardan iborat;
10. Turistik xizmatlar sifatini baholash juda subʼektivdir: isteʼmolchini baholashga sotib olingan xizmatlar toʼplamiga bevosita aloqador boʼlmagan shaxslar (masalan, tur guruhi aʼzolari, mahalliy aholi) katta taʼsir koʼrsatadi va boshqalar.);
11. Turizm xizmatlari sifatiga fors-major xarakterdagi tashqi omillar (tabiiy sharoit, ob-havo, turizm siyosati, xalqaro tadbirlar va boshqalar) taʼsir koʼrsatadi. fors-major - frantsuz tilidan. chidab boʼlmas kuch.
|
| |
