|
-MAVZU:
MAXALLIY QARSHILIKLARDA BOSIMNI YO‘QOLISHI
|
| bet | 7/8 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 316,65 Kb. | | #149949 |
Bog'liq 3-4-21 NGI TEXNOLOGIK QURILMALAR VA OPERATORLAR FANIDAN MA\'RUZA MATNI7-MAVZU:
MAXALLIY QARSHILIKLARDA BOSIMNI YO‘QOLISHI
REJA:
1.Qarshilik nima.
2.Qarshiliklarning turlari.
Suyuqlik quvurlarda harakat qilganda, turli to‘siqlami aylanib o‘tish uchun energiya sarflaydi. Ana shu sarflangan energiya suyuqlik bosimining pasayishiga sabab bo‘ladi. Quvurlarda turli to‘siqlar bo‘lib, ularni aylanib o‘tish uchun sarf etiladigan energiya bu to‘siqlaming soniga va turlariga bogMiq. 7.1. Mahalliy qarshilikning asosiy turlari. Mahalliy qarshilik koeffitsiyenti Mahalliy qarshilikning juda ko‘p turlari mavjud bo‘lib, bulaming har biri uchun bosimning pasayishi turlichadir. Amaliy hisoblashlarda mahalliy qarshiliklarda bosimning pasayishini solishtirma kinetik energiyaga proportsional qilib olinadi: н - С 9' Proportsionallik koeffitsiyenti £, mahalliy qarshilik koeffitsiyenti deb ataladi va asosan tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. Mahalliy qarshiliklaming asosiy turlari haqida to‘xtalib o‘tamiz. 1) Keskin kengayish (7.1-rasm). Mahalliy qarshilikning bu turida \ koeffitsiyent kesimlaming o'zgarishiga bogMiq boMib, kesimlar - — qancha kichik boMsa, u shuncha ®2 katta boMadi. Bu holda, mahalliy qarshilik koeffitsiyentini nazariy hisoblasak ham boMadi (bu to‘g‘rida keyinroq to‘xtalamiz). Keskin kengayishda 2-2 kesimda 1-1 kesimga nisbatan bosim ortib (p2>Pi), tezlik kamayadi (V2
Biz mahaliy qarshiliklarni vujudga keltiruvchi to‘siqlarning turlari to‘g‘risdato‘xtalib o‘tdik. Bu to‘siqlarda oqimning turbulent tartibga xos bolgan hollaridagiqarshilik koeffitsiyentining o‘zgarishini ko‘rgan edik. Turbulent harakat vaqtida £,koeffitsiyenti qarshilik ko'rsatuvchi to‘siq shakliga, kattaligiga, to‘siqlarning ochilish darajasiga bogliq bolishidan tashqari, suyuqlik harakatining tartibiga, ya’ni Reynolds soniga ham bogMiq boMadi. Tajribalar ko‘rsatishicha, Reynolds sonining katta qiymatlarida harakat tartibi turbulent boMsa, mahalliy qarshilik koeffitsiyenti 2; ning Re soniga bogMiqligi juda ham sezilarsiz darajada boMib, bu bogMiqlikni to‘siqlar shakli, turi va ochilish darajasining ta’siriga nisbatan hisobga olmaslik mumkin. Quyida biz turbulent oqim uchun mahalliy qarshilikning asosiy turlarida £, koeffitsiyentni hisoblash ustida to‘xtalib o'tamiz. 7.3. Quvurning keskin kengayishi (Bord teoremasi) Quvuming keskin kengayishi va bunda oqimning taxminiy sxemasi 7.10-rasmda keltirilgan. Ko‘rinib turibdiki, oqim quvuming tor kesimidan keng kesimga o‘tganda burchaklarda suyuqlik quvur sirtida ajraladi. Natijada oqim keskin kengayadi va oqim sirti bilan quvur devori orasidagi halqasimon oraliqda aylanma (uyurmali) harakat vujudga keladi. uzatishlar shuni ko'rsatadiki, asosiy oqim hamda aylanayotgan suyuqlik o‘rtasida zarrachalar u tomondan bu tomonga o‘tib turadi. Quvuming keskin kengayishida mahalliy qarshilik koeffitsiyenti £ ni nazariy usul bilan hisoblash mumkin. Buning uchun quvuming tor qismida l-l kesim olamiz. Quvuming kengaygan qismida esa keskin kengayishdan keyin oqim kengayib bo‘lib, barqarorlashgan qismida 2-2 kesim olamiz. 1-1 kesimda tezlik i?u bosim p x 2-2 kesimda esa tezlik & va bosim pi bo‘lsin. Bu kesimlarga pezometr o‘matsak, pi > P\ boMgani uchun 1-1 esimdagi pezometrda suyuqlik sathi 2-2 kesimdagi pezometrdagi suyuqlik sathidan h qadar past boladi. Agar kesimning kengayishi hisobiga gidravlik yo‘qotish bo‘lmaganda edi, bu farq A h miqdorda ko‘proq bo‘lardi. Ana shu ikkinchi pezometrdagi suv sathining Ah qadar pasayib qolishi mahalliy gidravlik yo‘qotishdan iboratdir. /-/-kesimning sirti a>\ 2-2 kesimning sirti esa S 2 boMsin. U holda bu kesimlar yuzasi bo'yicha tezlik bir xil (ya’ni ai » %2 « 1) deb hisoblasak, Bemulli tenglamasi shunday yoziladi
Tekis kengayib boruvchi quvurlar (7.11-rasm) diffuzorlar deyiladi. Diffuzorlarda harakat tezligi kamayadi va bosim ortib boradi. Suyuqlik zarrachalari ortib borayotgan bosimni yengish uchun o‘z kinetik enegiyasini sarflaydi, natijada diffuzorlaming kengayish yo‘nalishida kinetik energiya kamayib boradi. Suyuqlikning devor yonidagi qavatlarining energiyasi shunchalik kamayadiki, ortib borayotgan bosim kuchini yenga olmay qoladi va natijada harakatdan to‘xtaydi yoki teskari yo‘nalishda harakat qila boshlaydi. Asosiy oqim ana shu teskari harakatlanayotgan oqim bilan to‘qnashishi natijasida uyurmali harakat vujudga kelib, oqimning quvur sirtidan ajralish hodisasi yuz beradi. Bu hodisaning tezkorligi diffuzoming konuslik burchagi ortishi bilan kuchayib boradi va uyurmali harakat hosil qilishga sarf bo‘layotgan energiya ham ortadi. Bundan tashqari diffuzorda ishqalanish kuchini ham hisobga olish mumkin.
7.11-rasm. Diffuzorlarda bosimning kamayishini hisoblashga doir chizma. Shunday qilib, diffuzorlarda bosimning pasayishi ikki yig‘indidan iborat deb
Qaraladi
8-mavzu:
Tindirish, filtrlash. Tindirgich va filtrlarni tuzilishi.
Reja:
1.Tindirish
2. Filtrlash.
3. Tindirgichlar va filtrlarning tuzilishi.
|
| |
