|
Isbilermenlik - bazar - marketingning ámeliyat daǵı ańlatpası
|
| bet | 4/5 | | Sana | 01.12.2023 | | Hajmi | 26,76 Kb. | | #109264 |
Bog'liq jurnalis haqindaIsbilermenlik - bazar - marketingning ámeliyat daǵı ańlatpası.
0'zbekstan Respublikasınıń „Isbilermenlik hám isbilermenlik iskerliktıń kepillikleri tuwrısında“gi Nızamında (1999 -jıl 14-aprel) - „Isbilermenlik (isbilermenlik iskerligi) nızam hújjetlerine muwapıq dáramat alıwǵa qaratılǵan yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar tárepinen ónim islep shıǵarıw jolı menen táwekel etip hám óz múlkshilik juwapkerligi astında ámelge asırilatuǵın ǵayratker iskerlik11, dep anıqlanǵan. Biraq bul tariypde, isbilermenlik iskerligi júdá tar mániste kórsetilgen. Isbilermenlik, kópshilik ekanomika ilimpazlar pikrine qaraǵanda - hár qanday tarawda da eskishe jantasıw shegarasınıń buzip ótiw, jańa múmkinshiliklerdi izlew, qarjı (kapital ) jumsawdıń jańa baǵdarların tabıw, jańa texnika -texnologiyanı qóllaw procesin ańlatadı. Áne sol ideya tiykarında, isbilermenlikti tek payda alıwǵa qaratılǵan iskerlik emes, bálki keńlew mánistegi jámiettiiń keńeytirilgen tákirar islep shıǵarıw procesiniń buwınlarında úzliksiz jańalanıp turatuǵın jeke, social gruppa hám jámiyet mútajlikleri ózgeriwleri ańǵarıw hám olar talabın qandırıwǵa jóneltirilgen insan iskerligi dep qaraw kerek. Sol sebepli isbilermenlik insanlar iskerliginiń barlıq tarawlarına tiyisli process bolıp, islep shıǵarıw hám óndirislik emes tarmaqlarında ayriqsha ayrıqshalıqlarǵa iye. Biraq hár qanday sharayatta isbilermenlik iskerligi menen shuǵıllanatuǵın insan (xalıq aralıq mániste,, Biznesmen“) tómendegi ayrıqshalıqlarǵa ıyelewi shárt:
1. Isbilermen ekanomikalıq resurslardan (jer, kapital, miynet) ónimliler paydalanıw procesin tashkil ete biliw hám basqara alıw qábiletine iye boliwi kerek.
2. Isbilermen ǵayratker, bir-birine baylanıslı bolmaǵan jaǵdaylari, processleri óz-ara bag'lawshi, joqtı bar etiwshi insan.
3. Isbilermen júdá kóp belgisiz jaǵdaylari analiz qılıw aqılına iye bolıwı, óz aldına anıq maqset qoya alıwı hám oǵan jetiwish jolında tinmay háreket etiwi kerek.
4. Isbilermen jańalıqqa intiliwshi, bazar daǵı mútajlik hám talap ózgerislerin demde ańlap, óz iskerligine qollanıw ete alıwı shárt.
5. Isbilermen qawip-xaterge, táwekelchilikka beyim adam, baslaǵan jumısında mudamı tabısqa erise almasligini biliwi kerek.
6. Isbilermen qolı ashıq, saqıy, mudami shańaraǵı, máhellesi hám mámleketi máplerin kózleytuǵın insan.
Garvard Universitetiniń Amerika Medicina orayı izertlewshilerdińi Rut Richard, Dennik Kinney insannıń jaratıwshılıq qábiletin keń kólemde - kórkem ónerden tokı biznesge shekem bolǵan barlıq tarawlarda anıqlaw ushın arnawlı test islep shıqtılar. Nátiyjede olar tek ǵana 1 protsentgine insanlar kem ushraytuǵın qábiletke iye bolıp ullı oylap tabılǵanlar etiwge, 10 procenti joqarı dóretiwshilik múmkinshilikli ekenliklerin ózleriniń Richard hám Kinney kestesi arqalı anıqladilar. Avtorlar pikrine qaraǵanda, qalǵan xalıqtıń 60 procenti ortasha hám anaǵurlım dóretiwshilik múmkinshilikke iye ekenler. Insanlaming qalgan 30 procentinen kemrek bólegi bolsa, ulıwma dóretiwshilik aktivlik kórsetpeydi yamasa geyde, júdá kem dárejede ózin ańlatadı.
Sonday eken, insanlaming bir procentigine kem ushraytuǵın talantli hám 10 procenti bolsa joqarı dóretiwshilik múmkinshilikli bolıp tuwılar ekenler. Áne usılar biz izlengen ilimpazlar hám barlıq tarawlar daǵı isbilermenler bolıp tabıladı. Usı dóretiwshilik gruppalar daǵı insanlami tabıw, ulami tárbiyalaw, oqıtıw hám óz kásiplerinde sheber isbilermenler bolıp jetiwishlarida qaniygelik tálim sistemasınıń
áhmiyeti úlken. Mısalı, Yaponiyanıń dúnyada tán alınǵan, ekonomika jáne social turmıs daǵı káramatları tuwrıdan-tuwrı tálim sistemasına baylanıslılıǵı tómendegi maǵlıwmatlarǵa tiykarlanadı.
Yaponiyada tálim „Besikten tap qábirge shekem“ degen princip tiykarında tashkil etilar eken. Dúnyada eń kúshli, qatal hám joqarı nátiyjeli tálim sisteması Yaponiyada jaratılǵanlıǵı tómendegi kestede kórinip turıptı.
Isbilermenlikti ilimiy analiz etken ilimpazlar atap ótiwishi, xalqınıń quramında 3-5 procent ǵayratker adamları bar xalıq hesh qashan salmaqli kún kórmeydi hám hesh kimnen kem bolmaydı.
Biziń pikirimizshe, isbilermenlik iskerligin tarawlar boyınsha eń áwele, bes gruppaǵa bolıw maqsetke muwapıq boladı.
Usı isbilermenlik xızmetleri ishinde sawdanı shańaraq, rayon, qala, wálayat, mámleket hám jáhán kólemindegi ekonomikalıq-sociallıq processlerdi háreketke keltiretuǵın insan iskerligi dep qaralsa, maqsetke muwapıq boladı.
Sebebi sawda daǵı isbilermenlik iskerligi arqalı jámiyet ekanomikalıq baylıqları háreketlenedi, óndiristegi jańalıqlar xoshametlantiriladi, qarıydarlardin' jańa diydi, dúnyaǵa kóz qarası qáliplesedi hám materiallıq hám de ruwxıy mútajlikleri qandiriladi, keńeytirilgen tákirar óndiriske kúsh-quwat baǵıshlanadı. Tek sawda daǵı isbilermenlik joqarı dárejege eriwse ǵana, mámleket ekanomikası turaqlılasadı, tawar hám xızmetlerge bolǵan sarp etiw-ǵárejetler tolıq oraladı, firma -kárxanalar payda aladı, salıqlar waqtında tolıqnadı, berilgen mıynet haqı hám transfert tólewler banklerge qaytıp túsedi, jańa investitsiyalarǵa múmkinshilik jaratıladı. Házirgi ekanomika júdá kóp bazarlami óz ishine aladı. Olardıń ishinen besew túpkiliklileri bir-biri menen qanday óz-ara shınjırsiman bog'Ianganliqlari hám bir-birlerisiz iskerlik kórsetiwleri múmkin emesligi de kórsetilgen.
Hár qanday milliy yamasa jáhán ekanomikası, óz-ara háreketdegi bazarlar kompleksinen tashkil tawıp, olar sawda (tawar -xızmetleri ayırbaslaw ) procesi ulıwmalastırıp turadı. Sonday eken, milliy hám jáhán ekanomikaları rawajlanıwına tiykarǵı ba'simi sawda kórsetedi.
Dúnyadaǵı eń zor,, Ford“ hám „Kraysler" kompaniyalarınıń menejeri, óz dáwirinde dańq hám ataǵı boyınsha Amerika Prezidenti Ronald Reygendan keyin ekinshi orındı iyelegen Li Yakokka da óz iskerligin azıq-túlik sawdasında baslaǵan. Sonday eken, sawda insaniyattıń isbilermenlik xızmetleri ishinde oraylıq
orındı iyelewi tariyxdan málim bolıp, házirgi zamande usı tarawdıń
tazadan jańa ilimiy-ámeliy jónelislaming úlken dárejede rawajlanıwına tiykar bolıp atır. Nátiyjede ápiwayı sawda-satıq procesi XX asrga kelip, islep shıǵarıwdı bazarǵa jóneltiriw ideyası, ónimdiń bólistiriliwi, qarıydarǵa jetkeziliwi, satılıwı tutınıw qılıw dáwirindegi servis processleri hám de jańa qarıydardı jaratıw menen baylanıslı bazar - marketin' iskerligine aylandı. Usı process ilimiy-texnika progressi jáne onıń jetiskenliklerin óndiriske engiziw nátiyjesinde, ásirese XX ásirdiń ekinshi yarımınan baslap dúnya mámleketleri ishinde eń rawajlanǵan hám de jańa kishi industrial mámleketlardin' payda bolıwı menen baylanıslı. Jáhán bazarlarında báseki gúresin keskinlesiwi, transmilliy korporatsiyalardin' qáliplesiwine, shetke kapital kirip qılıwdıń kusheytiwine hám aqır-áqıbette jáhán xojalıǵınıń baynalminallasiwshi hám globallasıwına alıp kelip atır. Quranı saqıydıń 49 -,, Hujurat“ surasining 13-oyatidagi „Ey insanlar haqıyqattan da biz sizleme bir er adam (Adam ) hám bir hayal (Havvo) den jarattık hám de bir-birlerińiz menen tanısıw (dos -biradar bolıw ) ushın sizleme hár túrli xalıqlar hám qáwim-elatlar etip'qo'ydik" 1 - degen Allanıń sózleri óz tastıyıǵın tabıp atır. Hesh bir mámleket dúnyada júz berip atırǵan ekonomikalıq integraciya processlerinen shette qololmaydi hám ılajı da joq.
Transmilliy korporatsiyalar jáhán bazarlarında óz o'mini saqlap qalıw, básekinde yutib shıǵıw ushın jańa mámleketlikler aymaqlarına óz kapitalı menen kirip barıw hám qospa kárxanalar shólkemlestiriw menen birge, fantexnika jetiskenliklerin da alıp kirip atırlar.
Milliy mámleketlikler xojalıqlarınıń óz-ara ekanomikalıq munasábetleri sonshalıq bekkemlenip barıp atırki, islep shıǵarıw faktorları menen ta'-minot sistemasında qandayda bir aymaqtaǵı azǵantay shekleniw, jáhán bazarı bahalarınıń shayqalıwına alıp kelip atır. Bul bolsa óz gezeginde milliy ekonomikalarǵa hám mámleketlikler ishki bazarlarına óz tásirin ótkerip atır.
Sonday eken, dúnyadaǵı globallasıw hám baynalminallashuv processleri barlıq milliy mámleketlikler ekanomikaların da qamtıp, ulaming jáhán bazarlarına shıǵıwına, báseki gúreslerinde qatnasıwǵa hám ózlerin sınap kóriwge múmkinshilik jaratıp atır. Biraq bul oǵada aktiwal hám qıyın mashqalalami sheshiw ushın bazar munasábetleriniń rawajlanıw
|
| |
