454
yopiq bo‘lishi mumkin. Ijtimoiy tarmoq xususiyatlarining biri – do‘stlar va
guruhlar tizimidir.
Ijtimoiy tarmoqlarning internetdagi g‘alabali yurishi 1995 yilda
amerikaliklarning Classmatec.com (Odnaklassniki uning ruscha analogi
hisoblanadi) ijtimoiy tarmog‘i yaratilishi bilan boshlandi. Bu ijtimoiy tarmoqning
maqsadi sinfdoshlarni internet tarmog‘i orqali qidirish, topish va muloqot o‘rnatish
hisoblanadi. Vazifalari esa o‘zaro qiziqish to‘rlarini
hosil qilish va muloqotni
saqlab qolishdan iboratdir.
Hozirda yirik ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilar soni millionlab,
milliardlab kishiga yetgan. Ular o‘zaro muloqot qiladilar, saytlarga o‘zlarining,
yaqinlarining fotosuratlari, videolarini qo‘yadilar, u yoki bu mavzuda fikr
almashadilar. Kimlardir bu saytlarda o‘zlarining unut bo‘lib
ketgan tanishlarini,
bolalikdagi do‘stlarini topadilar.
Ijtimoiy tarmoqlarda faqat do‘stlar, tanishlarni emas, mashhur insonlarni
ham uchratish mumkin. Yulduzlar o‘z sahifalarini ochib, unda hayotlaridagi
qiziqarli voqealarni yozadilar, suratlarni berib boradilar.
Ijtimoiy tarmoqlarning ikki turi mavjud bo‘lib, bular ochiq va yopiq ijtimoiy
tarmoqlardir. Ochiq ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilar o‘z kontentlarini o‘zlari
yaratib, o‘z fikrlari borasida ochiq muloqot o‘rnatishlari
va boshqa
foydalanuvchilarni bunga jalb qilishlari mumkin. Buning yorqin misoli sifatida
“Facebook.com”, “Odnoklassniki.ru”, “Vkontakte.ru”, “Twitter.com” va
boshqalarni keltirish mumkin. Yopiq ijtimoiy tarmoqlar, asosan, bir maqsad sari
harakatlanayotgan insonlarni birlashtirib, unga “begona”lar kirmaydi. Ko‘p
holatlarda
yopiq
ijtimoiy
tarmoqlarga
biror-bir
kompaniya
xodimlari
uchunyaratilgan tarmoqlar misol bo‘la oladi. Masalan,
AQSh banklari xodimlari
uchun maxsus yaratilgan ijtimoiy tarmoq “Sbanc Network” fikrimizga dalil
bo‘ladi. Yuqorida sanab o‘tilgan jahonga mashhur ijtimoiy tarmoqlar
imkoniyatlaridan foydalanish yaxshi natijalar berishi shubhasiz. Shunga qaramay,
OAV hamda jurnalistlarning o‘zlarida mazkur kontent bilan ishlashda qaysi
455
axloqiy me’yorlarga rioya etish kerakligi xususida aniq tasavvur yo‘q. Butun
dunyoda faoliyat yuritayotgan barcha OAV tahririyatlari
uchun aniq axloqiy
me’yorlarni ishlab chiqish zarurati Bryussel, Anqara, Lahor va Yamanda yuz
bergan terroristik harakatlar timsolida yanada dolzarblashdi. Bunday holatlarda
montaj qilingan, fotoshop orqali o‘zgartirilgan faktlarni
haqiqat sifatida qabul
qilish va noxolis axborot tarqatish juda ham oson. Shuningdek, zo‘ravonlik
ko‘rinishlari auditoriya hamda jurnalistlarning ruhiyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi
ham mumkin. So‘nggi yillarda mazkur holatlarning ko‘payishi va bunday
harakatlarning birinchi galda aynan ijtimoiy tarmoqlarda tarqalishi Onlayn
yangiliklar assotsiatsiyasi (ONA) tomonidan ijtimoiy tarmoqlar kontenti orqali
tarqatilayotgan xabarlar bilan ishlovchi jurnalistlar
uchun axloq kodeksini
yaratishga undadi. Mazkur axloq kodeksining asosiy maqsadi butun dunyo
jurnalistlar tashkilotlari yordamida ijtimoiy tarmoqlar kontenti bilan ishlashning
eng yaxshi namunalarini topish va jurnalistlar uchun harakat standartlarni tavsiya
etishdan iborat. Ayni paytda axloq kodeksi Onlayn yangiliklar assotsiatsiyasining
rasmiy veb sahifasida berilgan.
