10
Hujjatlarni stabilizatsiya va restavratsiya qilish
shikastlanish xarakteri va
darajasini inobatga olgan, hujjatlarning asillik belgilarini maksimal ravishda saqlagan
holda va foydalanish uchun qiyinchiliklar yuzaga keltirmasdan amalga oshiriladi.
Hujjatlarni stabilizatsiya va restavratsiya qilish bo’yicha ishlar to’g’risidagi ma’lumotlar
restavratsita passporti yoki texnologik daftarda qayd etiladi. Stabilizatsiya va
restavratsiya qilishda qo’llaniladigan metodlar va materiallar
hujjatlar uchun zararsiz
bo’lishi, jarayonlarning ortga qaytarilishi, hujjatlar foydalanish xususiyatlarining
saqlanishini ta’minlashi kerak. Materiallar pH ning quydagi qiymatiga ega bo’lishi
kerak: qog’oz-0,6-8,5; teri-4,5-6,0; pergament-7,0-8,0; boshqa materiallar-6,0-8,0;
Hujjatlarni
stabilizatsiya qilish
Hujjatlarni qog’ozda
fizik-kimyoviy, biologik va
mexanik omillarga nisbatan
stabilizatsiya qilish metall ionlarini kompleks hosil qiluvchi birikmalar bilan blokirovka
qilish va matn (tasvir) yozish uchun foydalanilgan material xususiyatiga ko’ra
kislotalikni 6,0-8,5 pH gacha suyuq va gaz fazasidagi kuchsiz ishqor kompozitsiyalar
bilan neytrallash orqali (1,0-3,0) foizli ishqor rezerv hosil qilgan holda amalga
oshiriladi.zamburug’ bilan shikastlangan hujjatlarga nisbatan stabilizatsiya qilish
zamburug’ga qarshi birikmalardan foydalanib amalga oshiriladi va 10,0 foizdan ko’p
bo’lmagan namlik hajmini taminlaydigan ishlov beriladi. Fizik-kimyoviy, biologik va
mexanik omillarga nisbatan teri va pergamentdagi hujjatlarni stabilizatsiya qilish
individual metodlar bilan amalga oshiriladi. Bunday mexanik omillarga nisbatan
teridagi hujjatlarni stabilizatsiya qilish yengil ishqorli kompozitsiyalar (suyuq muhitda),
metallar ionlarini kompleks hosil qiluvchi birikmalar bilan 4,5-6,5 pH gacha blokirovka
qilish, nam yutishlikni 5-6 foizgacha va namlik chiqarishni 4-5 foizgacha kamaytirish
uchun yog’ kompozitsiyalari bilan ishlov berish orqali kislotalilikni neytrallash
bajariladi. Fizik-kimyoviy va mexanik omillarga nisbatan pergamentdagi hujjatlarni
stabilizatsiya qilish uzoqdan namlantirish va yog’ emulsiyasi bilan ishlov berish orqali
namlik hamda yog’ tarkibini oshirgan holda amalga oshiriladi. Zamburug’lar
bilan
11
shikastlanishga nisbatan hujjatlarni stabilizatsiya qilish zamburug’ga qarshi
birikmalardan foydalangan holda bajariladi. Mexanik omillarga nisbatan hujjatlarni
stabilizatsiya qilish yuqoridagilar bo’yicha oldindan ishlov berilgan holda fazali saqlash,
inkapsulyatsiya va montaj qilish orqali amalga oshiriladi.
Hujjatlarni restavratsiya qilish
Hujjatlash dastlabki
shaklini qayta tiklash, tozalash va zaruriylik va yetarlilik
prinsiplariga rioya qilgan holda, mustahkamlash orqali restavratsiya qilinadi. Kiritmalar
tashqi belgilari va materialiga ko’ra axborot eltuvchiga mos kelishi, shunigdek hujjatning
uzoq vaqt xizmat qilishini ta’minlashi kerak. laminatsiya
metodi orqali restavratsiya
qilishdan oldin yuqoridagilarga muvofiq hujjatni stabilizatsiya qilish shart. Pergamentdagi
hujjatlar uzoqdan namlantirish metodi orqali uning namlik metodini tiklash orqali
restavratsiya qilinadi.
Hujjatlarni nusxalarini tayyorlash
Hujjatlar nusxalarini tayyorlash foto-, mikro-, kseronusxa qilish metodlari orqali
hamda electron texnologiyalardan foydalangan holda amalga oshiriladi. Nusxalarning
ekzemplyarlar soni ГОСТ 7.65 ga muvofiq. Foto-, mikro-, kseronusxa metodlari orqali
hujjatlarning nusxalarini tayyorlash bir marttadan oshmasligi kerak.
keyin nusxa olish
nusxadan amalga oshiriladi. Nusxa olishda hujjatlarning mexanik shikastlanishiga yo’l
qo’yilmaydi.
