4.1.S-jadval
O‘ralgan juftliklarga yangi Yevropa standartlari (CENELEC)
Standart
|
Vazifasi
|
Himoya qobig‘i
|
O‘tkazish kengligi
|
EN 50288-
2-1
|
Magistral yotqizish uchun
|
+
|
< 100 MGts
(kat. 5)
|
EN 50288-
2-2
|
Qurilma va kommuta- tsiyalarni ulash uchun
|
+
|
< 100 MGts
(kat. 5)
|
EN 50288-
3-1
|
Magistral yotqizish uchun
|
—
|
< 100 MGts
(kat. 5)
|
EN 50288-
3-2
|
Qurilma va kommuta- tsiyalarni ulash uchun
|
—
|
< 100 MGts
(kat. 5)
|
EN 50288-
4-1
|
Magistral yotqizish uchun
|
+
|
< 600 MGts
(kat. 7)
|
EN 50288-
4-2
|
Qurilma va kommuta- tsiyalarni ulash uchun
|
+
|
< 600 MGts
(kat. 7)
|
EN 50288-
5-1
|
Magistral yotqizish uchun
|
+
|
< 250 MGts
(kat. 6)
|
EN 50288-
5-2
|
Qurilma va kommuta- tsiyalarni ulash uchun
|
+
|
< 250 MGts
(kat. 6)
|
EN 50288-
6-1
|
Magistral yotqizish uchun
|
—
|
< 250 MGts
(kat. 6)
|
EN 50288-
6-2
|
Qurilma va kommuta- tsiyalarni ulash uchun
|
—
|
< 250 MGts
(kat. 6)
|
88
O‘ralgan juftlik toifadagi kabellar turining ko‘rsatkichlari (ISO/IEC 11801 = EN 50173)
Toifa
|
O‘tkazish kengligi
|
Qo‘llanilishi
|
3
|
16 MGts gacha
|
Ethernet, Token-Ring, telefon
|
4
|
20 MGts gacha
|
Ethernet, Token-Ring, telefon
|
5
|
100 MGts gacha
|
Ethernet, ATM, FE,Token-Ring, telefon
|
6
|
200/250 MGts gacha
|
GigaEthernet,Ethernet, FE, ATM, Token-Ring
|
7
|
600 MGts gacha
|
GigaEthernet,Ethernet, FE, ATM, Token-Ring
|
ISO/IEC 11801 (EN 50173) sinf talabiga binoan ulanish turlari
Sinf
|
Tadbig‘i
|
A
|
Tovush va tarmoq ilovalarida 100 kGts gacha
|
B
|
Axborot ilovalarida 1 MGts gacha
|
S
|
Axborot ilovalarida 16 MGts gacha
|
V
|
Axborot ilovalarida 100 MGts gacha
|
E
|
Axborot ilovalarida 200/250 MGts gacha
|
F
|
Axborot ilovalarida 600 MGts gacha
|
LWL
|
Axborot ilovalarida 10 MGts gacha
|
O‘ralgan juftliklar uchun mo‘ljallangan raz’yomlarga yangi Yevropa standartlari (CENELEC)
Standart
|
Himoya qobiq 3/4
|
Yotqazish kengligi
|
EN 60603-7-2
|
—
|
< 100 MGts (5-toifa)
|
EN 60603-7-3
|
+
|
< 100 MGts (5-toifa)
|
EN 60603-7-4
|
—
|
< 250 MGts (6-toifa)
|
EN 60603-7-5
|
+
|
< 250 MGts (6-toifa)
|
EN 60603-7-7
|
+
|
< 600 MGts (7-toifa)
|
4.1.4-jadvalda signalning chastotadan so‘nishiga va kabel uzunligining jadvalda aniq bog‘liqligi keltirilgan (LANline Special IV/2002 p/26).
89
4.1.4-jadval
Chastota MGts
|
5 [dB] toifali kabel uchun so‘nish
|
6 [dB] toifali kabel uchun so‘nish
|
2 m kabel
|
5 m kabel
|
10 m kabel
|
2 m kabel
|
5 m kabel
|
10 m kabel
|
1
|
72.9
|
71.6
|
70.1
|
65.0
|
65.0
|
65.0
|
4
|
61.
|
59.7
|
58.4
|
65.
|
0 65.
|
0 65.
|
16
|
49.1
|
48.
|
46.9
|
62.
|
0 60.5
|
59.
|
62.5
|
37.6
|
36.8
|
36.
|
50.4
|
49.2
|
48.1
|
100.0
|
33.7
|
33.0
|
32.5
|
46.4
|
45.3
|
44.4
|
200.0
|
|
|
43.0
|
42.1
|
41.4
|
|
250.0
|
|
|
38.8
|
38.1
|
37.6
|
|
4.1.2-jadvalda keltirilgan ma'lumotlardan kabel sifatini tez va dastlabki baholashda foydalanish mumkin (EIA/TIA 568 standartiga mos keladi, 1991-yil). 4.1.5-jadalda 6-toifadagi himoyalanmagan juftlikning chastota ko‘rsatkichi keltirilgan.
4.1.5-jadval
6-toifadagi himoyalanmagan juftlikning chastota ko‘rsatkichi
Chastota, MGts
|
So‘nish, dB/100m
|
NEXT, dB
|
ACR, dB/100m
|
1
|
2,3
|
62
|
60
|
1
|
6,9
|
47
|
41
|
100
|
23,0
|
38
|
23
|
300
|
46,8
|
31
|
4
|
4.1.6-jadvalda kabellardagi yo‘nalish va chorraha yo‘nalish ko‘rsatkichlari keltirilgan. Keltirilgan ko‘rsatkichlar himoya- langan to‘rtta o‘ralgan juftlik uchundir (S-FTP).
90
4.1.6-jadval
Chastota, MGts
|
So‘nish, dB/100m
|
NEXT, dB
|
ACR, dB/100m
|
1
|
2,1
|
8
|
77,9
|
1
|
6,0
|
8
|
0 74
|
100
|
19,0
|
70
|
51
|
300
|
33,0
|
70
|
37
|
600
|
50
|
60
|
10
|
NEXT — Near End Cross Talk – kabelning yaqin uchining chorraha yo‘nalishlari ko‘rsatkichlari. ACR — Attenuation-to- Crosstalk Ratio.
Bunday kabel axborotni 1 Gbit/s tezlikda uzatish uchun la- yoqatlidir. ACR — Attenuation-to-Crosstalk Ratio (nisbiy chor- raha yo‘naltirish ko‘rsatkichini nisbiy kattaligiga nisbatan so‘nishi).
Pastdagi 4.1.3-rasmda kabelning yaqin uchidagi chorraha yo‘naltirishlarning uzatilayotgan signalga bog‘liqligi ko‘rsatilgan (NEXT – Near End CrossTalk).
4.1.S-rasm. NEXT yo‘naltirishlarning uzatilayotgan signal chastotasiga bog‘liqligi
4.1.4-rasmda himoyalanmagan o‘ralgan juftlikda signal so‘nishining (aynan shunday kabellar mahalliy tarmoqlarda ish-
91
latiladi) uzatilayotgan signal chastotasiga bog‘liqligi keltirilgan. Shuni inobatga olish kerakki, yuzlab megogerts oralig‘ida va undan yuqori chastotalarda dielktrikdagi yutish ta'sir qila bosh- laydi. Shunday qilib, agarda o‘tkazgichlarni sof oltindan tayyor- langan taqdirda ham o‘tkazish oralig‘ida sezilarli o‘zgarish bo‘lmaydi.
4.1.4-rasm. Himoyalanmagan o‘ralgan juftlikda signal so‘nishini chastotaga bog‘liqligi
4.1.5-rasmda 5-toifadagi himoyalanmagan o‘ralgan juftlik signal/shovqin nisbatining kabel uzunligiga bog‘liqligi, so‘nish va NEXT yo‘naltirishlarni hisobga olingan holda keltirilgan.
Chastota MGts
4.1.5-rasm. Kabelning yaqin uchidagi signal/shovqin nisbatining chastotaga bog‘liqligi so‘nish va yo‘naltirishlarni hisobga olgan holda keltirilgan
92
4.1.7-jadvalga Amerika standartidagi 24 AWG himoyalan- magan o‘ralgan juftlik toifalari uchun jamlangan holda keltiril- gan (kabelning keltirilgan ko‘rsatkichlari mahalliy tarmoq qu- rishda ishlatiladi).
4.1.7-jadval
Kabel toifasi
|
O‘zgarmas tok bo‘yicha qarshiligi (L=300m)
|
So‘nish [dB]
|
NEXT [dB]
|
III
|
28,4
|
17 @ 4 MGts
30 @ 10 MGts
40 @ 16 MGts
|
32 @ 4 MGts
26 @ 10 MGts
23 @ 16 MGts
|
IV
|
28,4
|
13 @ 4 MGts
22 @ 10 MGts
27 @ 16 MGts
31 @ 20 MGts
|
47 @ 4 MGts
41 @ 10 MGts
38 @ 16 MGts
36 @ 20 MGts
|
V
|
28,4
|
13 @ 4 MGts
20 @ 10 MGts
25 @ 16 MGts
28 @ 20 MGts
67 @ 100
MGts
|
53 @ 4 MGts
47 @ 10 MGts
44 @ 16 MGts
42 @ 20 MGts
32 @ 100
MGts
|
Koaksial kabellar kamroq «yulduz» va «passiv yulduz» topologiyali tarmoqlarda ham foydalaniladi; masalan, ArcNET tarmog‘i. Bu holda moslash muammosi keskin soddalashadi, chunki kabelning ochiq qolgan uchlariga tashqi terminatorlar lozim bo‘lmay qoladi.
Kabelni to‘lqin qarshiligi haqidagi axborot har bir kabel o‘ram hujjatida keltiriladi. Ko‘pincha lokal tarmoqlarda 50 Om- li (masalan, RG-62, RG-11) va 93 Om li kabellar (masalan, RG 62) ishlatiladi. Televizion texnikasida ko‘p tarqalgan 75 Om li kabel lokal tarmoqlarda ishlatilmaydi. Umuman o‘ralgan juftlik kabellar rusumiga qaraganda koaksial kabellar rusumi ancha kam. Bu turdagi kabellardan kelajakda kam foydalaniladi.
Fast Ethernet tarmog‘ida kaoksial kabellardan foydalanish rejalashtirilmaganligi ham, albatta, tasodif emas. Lekin ko‘pchi- lik hollarda shina topologiya (passiv yulduz emas) juda qulay. Yuqorida aytib o‘tilganidek, qo‘shimcha qurilma – konsen- tratordan foydalanishning hojati yo‘q.
93
Koaksial kabellarning asosan ikkita turi mavjud:
ingichka (Thin) kabel, diametri 0,5 sm atrofida, ancha egiluvchan;
yo‘g‘on (Thick) kabel, diametri 1 sm atrofida, ancha qat- tiq, bu turdagi kabelni zamonaviy ingichka kabellar bozordan siqib chiqarmoqda.
Ingichka kabellar kam masofalarga axborot uzatishda yo‘g‘on kabellarga nisbatan ko‘p ishlatiladi, chunki ularda signal so‘nishi ko‘proq. Lekin ingichka kabel bilan ishlash ancha qulay, tez har bir kompyuterga o‘tkazish mumkin. Yo‘g‘on kabelni xona devorlariga bir vaziyatda aniq mahkamlab qo‘yishni taqozo qiladi. Ingichka kabelga BNS turidagi raz'yomni ulash qulay va qo‘shimcha moslama talab qilinmaydi, lekin yo‘g‘on kabelga ulanish qimmat moslamalardan foydalanishga to‘g‘ri keladi, chunki markaziy mis simga yetish uchun qoplamalarni teshib o‘ta olish, hamda himoya sim to‘qima (ekran) bilan ham ulanish lozimdir. Yo‘g‘on kabel ingichka kabelga nisbatan narxi ikki barobar qimmat. Shu sababli ingichka kabellar ko‘p qo‘llaniladi. Huddi o‘ralgan juftli kabellar singari koaksial kabellarda ham tashqi qoplama turi muhim ko‘rsatkich bo‘lib hisoblanadi. Shuningdek, bu vaziyatda ham non-plenum (PVC) va shu- ningdek plenum kabellari ishlatiladi. Tabiiyki, teflonli kabel polivinilxloridli kabelga nisbatan qimmat. Odatda qoplama turi- ni uning rangiga qarab ajratish mumkin (Masalan, Belden fir- masining PVC kabellari uchun sariq rang, teflon qoplama uchun qovoqrang). Koaksial kabellarda signal tarqalishining ushlanishi ingichka kabel uchun 5 ns/m ni tashkil qilsa, yo‘g‘on kabel
uchun 4,5 ns/m ni tashkil qiladi.
Hozirgi vaqtda koaksial kabellar eskirib qolgan deb hisoblanadi va ko‘pchilik hollarda ularni to‘liq o‘ralgan juftlik kabellar bilan yoki optotolali kabellar bilan almashtirish mumkin. Kabel sistemalari uchun mo‘ljallangan yangi standartlarga endi koaksial kabel turlari ro‘yxati kiritilmagan.
ÎPTOTÎLÀLI KÀBÅLLÀR
Optotolali kabel – bu yuqorida ko‘rib chiqilgan ikki kabel turlaridan tubdan farqlanuvchi kabel. Bu kabel turida axborot elektr signali ko‘rinishda emas, yorig‘lik ko‘rinishida uzatiladi.
94
Bu turdagi kabelning asosiy elementi shaffof shisha tola bo‘lib, u orqali yorug‘lik juda katta masofalarga (o‘nlab kilometrgacha) kam (sezilarsiz) so‘nish bilan uzatiladi.
Optotolaning tuzilishi juda oddiy bo‘lib u koaksial elektr kabel tuzilishiga o‘xshash (4.2.1-rasm). Faqat markaziy mis sim o‘rniga bu kabel turida ingichka (diametri 1–10 mkm atrofida) shisha tola ishlatilgan, ichki himoya qoplama o‘rniga esa, yorug‘likni shisha tola tashqarisiga tarqatmaydigan shisha yoki plastik qoplamadan foydalanilgan.
|
