|
Konchilik elektr mexanikasiBog'liq Eldor-diplom
Atrof-muxit muxofazasida quyosh energiyasining yana bir muhim jixati
shundaki, fotosintez jarayoni tufayli o’simliklar havodan karbonat angidirid
gazini qabul qilib, inson organizmi uchun zarur bo’lgan oksigen moddasini
ishlab chiqadi. Inson bir kecha kundiz o’pkasidan 10 ming litr xavo o’tkazadi
va yiliga bir tonnadan ortiq; oksigen qabul qiladi. Masalan, ochiq, ilik kun
davomida bir gektar o’rmon havodan 220-280 kilogramm karbonat angidrid
gazini o’zlashtirib, 180-220 kilogramm oksigen chiqaradi. Bundan tashqari, bir
gektar maydondagi daraxtlar barglarida chang o’tirib qolishi natijasida yil
davomida (changli davrlar hisobga olingan) 100 tonnagacha changni ushlab
qoladi. Inson biosferaning biologik elementi bo’lib, tabiatning muhofazasi
faqat insonning qo’lida, chunki, uning madaniyatsizligi tufayli tabiat muhofaza
qilishga muhtoj bo’lib qoldi. Insoniyat tabiat bilan muayyan qonuniyatlar
asosida munosa-batda bo’ladi. Bu qonuniyatlarni buzish, o’nglab bo’lmas
ekologik falokatlarga olib keladi.
Bu xavfni ancha kech, 70-yillarning boshlaridagina anglay boshladik.
O’shanda mazkur masala dunyo miqyosidagi taraqqiyotga bag’ishlangan
dastlabki G’arb modellarida keskin qilib qo’yilgan edi. Bu hol bamisoli
«bomba portlagan-day» ta’sir etdi. Insoniyat qanday xavf qarshisida
turganligini, atrof-muhitga inson faoliyati tufayli yetkazilgan zarar qanday
natijalarga olib kelganligini yaqqol his etdi. Insoniyat tabiat imkoniyatlarini va
uning rivojlanish qonuniyatlarini hisobga olmay jadal yuritilgan xo’jalik
faoliyati Rim klubining «XXI asr yo’li» deb atalmish tadqiqotlaridan birida
ko’rsatib o’tilganidek, yer yuzida tuproq qurashi, o’rmonlardan mahrum
bo’lish, boshqalarning haddan tashqari ko’p ovlanishi, tuzli yomg’irlar,
atmosfera ifloslanishi, azon qatlami buzilishi va hokazolarning ro’y berishiga
olib keldi. Dunyo okeanlarining suvlari halokatli ravishda ifloslanib bormoqda,
uning takroriy mahsuldorligi keskin pasaymoqda. Jadal sur’atlar bilan yuz
berayotgan urbanizatsiya jarayonlari shaharlarning asosiy aglomeratsiyalari
eng yirik ifloslantirish manbalariga aylanib qoli-shiga olib keldi. Tarkibida
oltingurgut oksidi va azot oksidi bo’lgan tuzli yomg’irlar yog’ishi ko’paydi.
Buning natijasida butun dunyoda ekologik muhitning yomonlashuvi bilan
bog’liq turli-tuman kasalliklar soni ortib bormoqda.
Hozirgi vaqtda jahon fan-texnika taraqqiyoti jadal rivojlanishi munosabati
bilan
tabiiy
zaxiralardan
xo’jalik
maqsadlarida
tobora
ko’proq
foydalanilmoqda. Buning ustiga, Dunyo aholisi yildan-yilga o’sib borib,
ko’proq miqdorda oziq-ovqat, yoqilg’i, kiyim-kechak va boshqa narsalarni
ishlab-chiqarish talab qilinmoqda. Bu esa, o’rmonlar egallab turgan
O
’
zg. varaa
q
Hujjat №.
Imzo
Sana
varoq
48
5312200-Konchilik elektr mexanikasi
BMI-2023
|
| |
