“XXI аср: фан ва таълим масалалари” илмий электрон журнали. №2, 2019 йил
5
Korxona moliyasi - korxona xo‘jalik faoliyati jarayonida pul mablag‘larining
shakllanishi, taqsimlanishi va foydalanilishi bilan bog‘liq vujudga keladigan iqtisodiy
munosabatlar yig‘indisidir. Korxona moliyasi korxona faoliyatining asosiy bo‘g‘ini
hisoblanadi. Korxona moliyasi moliyaviy resurslar manbalari, yalpi ijtimoiy mahsulot
va milliy daromad yaratiladigan moddiy ishlab chiqarish
doirasida bevosita
qatnashadi.
Korxona quyidagilar bilan o‘zaro moliyaviy munolsabatlarga kirishishi pul
fodlarining shakllanishi orqali amalga oshiriladi: Mol yetkazib beruvchilar –
uning
faoliyati uchun zarur bo‘lgan moddiy qiymatliklar,
xizmatlar sotib olinishida;
pudratchilar – qurilish mantaj, remont va boshqa ishlarga to‘lov; xaridorlar –
tovar
realizatsiyasida va xizmat ko‘rsatishda; byudjet bilan – soliqlar, ajratmalar va boshqa
to‘lovlar bo‘yicha; banklar – kreditlar, pul mablag‘larining
saqlanishi, hisob
operatsiyalariga to‘lovlar; ishchi va xizmatchilar –
ish haqi va boshqa hisoblar
bo‘yicha.
Korxonalarda pul fondlari korxona moliyasini tashkil etish asosini tashkil etadi.
Chunki pul mablag‘lari bo‘lgandagina korxona moliyasiga ehtiyoj yuzaga keladi.
Korxona moliyasi belgilangan maqsadiga erishish uchun pul fondalarini
shakllantiradi, ularni taqsimlaydi va foydalanadi.
2-rasm. Korxonalarda shakllanadigan pul fondlarining holati[8]
qimmatli qog‘ozlar emissiyasidan
shakllangan fond;
dividendlar bo‘yicha hisoblar;
kelgusi davr daromadlari;
kutiladigan xarajatlar rezervlari.
bank
kreditlari;
kreditorlik qarzlari;
faktoring;
lizing va boshqa fondlar.
mehnat haqi to‘lash
uchun fond;
dividendlar to‘lash uchun fond;
budjetga to‘lovlar va boshqalar uchun fond.
