P ablik rileyshnzni q o ‘llash vositalari

xil yo‘nalishda axborotlarni to ‘playdi. Ular esa gazeta, jurnal, 
radio, televideniye, davlat tashkilotlari, tijorat va boshqa tizimlarga 
axborotni uzatadilar.
Vaqtli matbuot gazeta va jurnal nashrlaridan iborat bo‘lib, 
mahalliy va xorijiy turlargabo‘linadi. Gazetalar, birinchi navbatda, 
kundalik voqea va hodisalar haqida ma’lumot beradi, nashr etilish 
muddatiga ko‘ra kunlik, haftalik, yakshanbalik bo'lishi mumkin. 
Yo‘nahshiga, hududiy belgisiga ko‘ra umummilliy, respublika, 
viloyat, tuman, shahar gazetalari; profiliga ko‘ra ommaviy, ixtisosli 
bo‘ladi. Har bir gazetaning o‘z o‘quvchisi mavjuddir.
Jumallar ham, asosan, oylikva choraklikbo'ladi. Chiqish joyiga 
ko‘ra mahalliy va umummilliy bo‘lishi mumkin. Jumallar ijtimoiy 
vazifasiga ko‘ra, ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma’rifiy, badiiy-adabiy, 
ijtimoiy-iqtisodiy, kasbiy-mutaxassislik kabi turlarga ajratiladi.
Radio o'zining hamma uchun mansubligi va hamma joyga 
mosligi bilan ajralib turadi. Radio maxsus joy va vaqtda, alohida 
xabar tinglashni talab etmaydi. Uni boshqa ish bilan mashg'ul 
bo‘la turib ham eshitish mumkin. Radio orqali kundalik axborot 
materiallari bilan tanishib borish mumkin. Unda berilayotgan 
xabarlar kunning ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, madaniy, m a’rifiy, 
adabiy-badiiy va boshqa sohalariga oid bo‘ladi va tez eskiradi.
Televideniye — yanada kengroq kommunikativ imkoniyat- 
larga ega. Tinglovchi bir yo‘la ham tinglashi va ham eshitishi mum­
kin. Bunda berilayotgan axborotning ta’sirini unga mos tasvirlar, 
musiqa ohanglari oshiradi. Televideniye axborotni to‘g‘ridan to‘g‘ri, 
bevosita va ikki tomonlama qabul qilishga imkon beradi. Bu bir 
qaraganda, ikki shaxs o‘rtasidagi muloqotga o‘xshaydi. Radio va 
televideniye eshittirishlari ham mahalliy va xalqaro turlarga bo‘linadi.
Jurnalistika — dolzarb axborotni to ‘plash, qayta ishlov berish 
va matbuot, radio hamda televideniye orqali tarqatishga qaratilgan 
ijtimoiy faoliyat sohasidir.
Bosma mahsulotlardan yillik hisobotlar, bukletlar, varaqalar, 
dalil va raqamlar nashr qilingan turli varaqalar, plakatlar, otkrit- 
kalar, taqvimlar, xatcho‘plar, turli mahsulot olib yurishga mo‘ljal- 
langan sumka yoki paketlar ham kutubxona faoliyatiga boshqa 
tashkilotlarm jalb etishga va kutubxona reklamasiga yordam beradi.
330
www.ziyouz.com kutubxonasi

Masalan, Litva, Latviya va Estoniyadagi kutubxonalar hainkor 
tashkilotlar yordamida kutubxona tamg‘asi, biron-bir shior, kitob 
haqida so‘zlarni berish bilan paypoqlar, ruchkalar, turli xil sharf- 
lar, maykalar, futbolkalar, kitob uchun xatcho‘plar chiqaradi, 
tadbirlarda ularni sovg‘a sifatida tarqatadilar yoki turli xil o‘yin 
g‘oliblariga taqdim qilishadi. Homiy va hamkor tashkilotlarga sovg‘a 
sifatida ulashadilar.
Har qanday tashkilotda og‘zaki va yozma aloqa vositalari 
qoMlaniladi. Yirik tashkilotlarda, hatto ichki gazeta-yangiliklar 
varaqasi, yillik hisobotlar, e’lonlar taxtasi, ichki video, Internet 
yoki elektron pochta, rahbarlar bilan uchrashuvlar tashkil etiladi. 
Yangiliklar varaqasi aloqaning bosma vositalaridan biii. Uncha katta 
bo‘lmagan varaqa arzon va qulay bo'lib, uni printerda chiqarib, 
nusxa ko‘paytiruvchi apparatda ko‘paytirish mumkin.
Varaqa bosmaxona usulda ham tayyorlanadi. Varaqani tayyor­
lash bilan quyidagi masalalar hal etiladi: biron-bir maqsadga ega 
bo‘lgan auditoriyani tanlash, maqolaning xil, nashr xarajati, 
maqola hajmi, varaqaning chiqish davomiyligi, nusxasi, tarqatish 
usullari. Varaqalar mavzuli ham bo‘ladi, ayrim chiqish sonlari 
aniq mavzularga bag‘ishlanadi va har biri alohida ranglarda bezatiladi.
Boltiqbo‘yi mamlakatlaridagi ayrim kutubxonalar tajribasida 
bunday vositalarning ko‘pchiligini ko‘rish mumkin. Finlandiya 
kutubxonalari, hatto kutubxona nishoni yoki surati, kitob shakli 
tushirilgan maykalami ham ko‘plab nusxada chiqaradi va ommani 
tashkil etuvchi guruhlarga tarqatadi.
Boshqa taslikilotlarni kutubxona faoliyatiga jalb etishda turli 
hamkorlarga yoki shaxslarga jo ‘natiIgan xatlar, tadbirlar va das- 
turlar — ko‘rgazmalar va ularda ishtirok etish, ochiq eshiklar 
kuni, taqdimotlar, mukofotlash marosimlari, sayohatlar, aksiyalar 
ham alohida ahamiyatga ega.
Bunday tadbirlar maxsus tashkil etilgan voqea yoki tadbir deb 
ham yuritiladi. Ushbu tadbirlarni tayyorlash va o‘tkazish keyingi 
paytda kutubxonalar faoliyatida ham ko‘p uchrab turibdi.

Download 11,3 Mb.