Yer surilishi oqibatida inshootlar, yo‘llar bir necha yuz metrga va hatto
kilometrga surib tashlanadi. Katta-katta ekin
maydonlari foydalanishga
butunlay yaroqsiz holga keladi. Butun qishloqlar,
shaharlar vayronaga
aylanadi. Minglab kishilar boshpanasiz qoladi va halokatga uchraydi.
Shuning uchun yer surilishi ofatining vujudga kelish qonuniyatlarini,
ulaming dinaraikasini o ‘rganish katta ahamiyatga ega.
Chunki yer surilish
hududlarida, qurilidh ishlarini olib borishda,
iqtisodiyot obyektlarini va
insonlar hayotini saqlab qolishda ular muhim omillar hisoblanadi.
Amerikalik mutaxassis FJeynsning m a’lumotlariga ko‘ra AQSHda
yer ko‘chkilari kuchli yog‘ingarchiliklar va cho‘kish
natijasida kuzatilib,
1925-1971-yillar mobaynida 75 mlrd. dollar zarar ko‘rilgan. Bu esa yiliga
1,63 mlrd. dollarga to‘g ‘ri keladi.
Yer surilishining yuzaga kelishiga quyidagi omillar sabab bo‘ladi:
- tog‘ yonbag‘ri etaklari
tabiiy holatining oqar suvlar, suv omborlari
ta’sirida
buzilishi, hamda rejasiz olib borilgan qurilish ishlari;
- qiya sathlarda tarqalgan tog‘ jinslarining
xossa va xususiyatlari,
mustahkamlik darajasining o‘zgarishi, sug‘orish ishlari, qor-yomg‘ir
suvlari ta’sirida namligining oshishi;
- tog‘ jinslariga yer osti suvlari (gidrodinamik)
va yer ustki suvlari
(gidrostatik) bosimining ta’siri;
- tog‘ jinsining zichligini va mustahkamligining burg‘ilash hamda
kavlash
ishlari natijasida buzilishi;
- tektonik seysmik kuchlar ta ’siri .
