xildagi tabiiy ofatlar hamma joylarda ham yuzaga kelavermaydi. Jum
ladan,
yer silkinishi, yer surilishi ofatlari ko‘proq to g ii hududlarda ku-
/.atiladiki, buning oqibatida nafaqat insoniar, balki xalq xo‘jaligi tarmoq
lari, hatto atrof muhit qattiq shikastlanadi.Yana kuchli yog‘ingarchilik,
qor yog‘ishi natijasida suv toshqini kuzatiladiki, oqibatda, fuqarolaming
yashash joylari,
sanoat korxonalari, tem ir va magistral y o ila r, gidro
texnik inshootlar izdan chiqadi.
Xuddi shunga o‘xshash ta’sirlar yer surilishi, qor ko‘chishi, qurg'oqchi-
lik, kuchli shamollar ta’sirida ham kuzatilib, oxir-oqibatda insoniar katta
ham m a’naviy, ham moddiy zarar ko‘radilar. Ammo, barcha tabiiy ofatning
turlari ham hamma joyda kuzatilavermaydi. Tabiiy ofatning har qaysi shakli
o‘zlarining fizik ma’nosiga,
kelib chiqish sabablariga, o'zining tavsifiga,
kuchiga va tashqi atrofga ta’sir ko ‘rsatish xususiyatlariga ega. Bu tabiiy
ofatlar bir-biridan farq qilishidan qat’i nazar, ular bir umumiy xususiyatga
ega. Ya’ni ulaming ta’siri juda keng
miqyosda b o iib , o‘zini o ‘rab turgan
atrof muhitga juda katta ta’sir kuchini ko‘rsatadi hamda insoniar mhiyatiga
jiddiy zarba beradi. Shuning uchun, bu tabiiy ofatlarni o ‘z vaqtida bilib,
uning tavsiflari va sabablari aniq o'rganilsa,
bu ofatlaming oldini olish
yoki ulaming zarar keltirish xususiyatlari birmuncha kamaytirilgan
boiardi. Shu tariqa tabiiy ofatlardan keyingi qilinadigan xatti-harakatlami
va ofat oqibatlarini tezroq hal qilish imkoniyatlariga ega boiinadi. Tabiiy
ofatlarga qarshi kurash choralaridan biri - bu xalqni o‘z vaqtida voqif
etish hisoblanadi. Bu esa tabiiy ofatdan keladigan
zararlarni birmuncha
kamaytirish imkoniyatini vujudga keltiradi. Yana tabiiy ofatlar yuz
berganda xalqqa ma’naviy yordam berish chora-tadbirlari va qilinadigan
birinchi ishlami to‘g‘ri tashkil etish shakllari eng asosiy vazifalardan
hisoblanadi. Bu ishlaming boshida fuqarolar
muhofazasi organlari turib,
ular ofat yuz bergan joyda (urush davrimi, tinchlik davrimi, baribir),
xalqni bu ofatlardan muhofaza etish va falokat yuz bergan joydan
hammani bexatar joyga ko‘chirish omillarini amalga oshiradi. Qaysi yerda
yuqori intizom, aniq belgilangan
chora-tadbirlar boisa, o ‘sha yerda har
qanday ekstremal sharoitlarda harakat qilish ishlari va ulaming natijalari
yuqori b o iad i (ma’naviy talafot va moddiy yo‘qotish). Yuqorida aytilgan
fikrlar tabiiy ofatlar yuz bergan joylarda o‘z natijasini bergan. Masalan:
Turkmaniston (Ashxabad), 0 ‘zbekiston (Toshkent, Gazli),
Armaniston
va boshqa davlatlardagi yer silkinishlari, Jigariston (O‘zbekiston),
99
Sharoradagi (Tojikiston) yer surilishi; Qoraqalpogistondagi, Pskentdagi
hamda Bo‘stonliq tumanlaridagi suv toshqini va boshqalar.
