dudiy tizimlar; fuqarolar muhofazasining vazifalari; FMda fuqarolaming
burchlari; fiiqarolar muhofazasining kuch-qudrati.
Mustahkamlash uchun savollar:
1. Fuqarolar muhofazasi fanining o‘qitilishidan maqsad nima?
2. Favqulodda vaziyatlar, ulaming turlari va xususiyatlari qanday?
3. Fuqarolar muhofazasining asosiy vazifalari nimalardan iborat?
4. Fuqarolar muhofazasi organlarining tashkiliy tuzilishi qanday?
5. Texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlaming
qanday turlarini
bilasiz?
6. Tabiiy ofatlar qanday o‘zgarishlar natijasida yuzaga keladi?
7. Favqulodda vaziyatlar qanday ko'rsatkichlar bo‘yicha tavsif
qilinadi?
8. Fuqaro muhofazasining qanday xizmatli tizimlarini bilasiz?
9. Fuqaro muhofazasi masalasida fuqarolaming qanday huquqlarini
bilasiz?
10. Fuqaro muhofazasi masalasida fuqarolarga qanday majburiyatlar
yuklatilgan?
97
TABIIY OFATLAR VA ULARNING OQIBATLARI
6.1. Tabiiy ofatlar haqida ma’lumot
Kishilik jamiyati sivilizatsiyasining tarixi tabiiy ofatlar,
avariya va
katastrofalar bilan b o g iiq . Sodir b o iad ig an har qanday turdagi tabiiy
ofatlar mamiakat iqtisodiyotining izdan chiqishiga, ko‘pIab insonlarning
o iim ig a yoki hayot faoliyatining buzilishiga, tabiatning zararlanishiga
va boshqa salbiy oqibatjarga olib keladi. Butunjahon «Qizil xoch»
hamjamiyati tashkilotining m aium otlariga
qaraganda tabiiy ofatlardan
ko'rilayotgan moddiy va m a’naviy zarar miqyosi butun dunyoda yuqori
tezlikda ortib bormoqda. Ayniqsa, o ‘tgan XX asrda tabiiy ofatlardan 11
mln. dan ortiq insonlar o iim i va juda katta miqyosda moddiy zararlar
k o‘rildi. Shunga o ‘xshash holat XXI asrning o‘tgan 8 yili davomida
ham kuzatildi. Jumladan, 2004-yil Xind okeanidagi «Sunami»dan - 300
ming; 2005-yil AQSHdagi «Katrina» to ‘fonidan - 200 ming; 2005-yil
Kashmirdagi (Pokiston) yer silkinishidan - 78 ming; 2008-yil «Myan
ma» to ‘fonidan 130 ming; 2008-yil Xitoydagi «Sechuan» yer silkin
ishidan 62 mingdan ortiq odamlar o iim i yuz berdi. Tabiiy ofat - bu
tabiatda yuz beradigan favquloddagi o ‘zgarish
b o iib , u birdan, tezlikda
insonlaming m o iad il yiishash, ishlash sharoitlarining buzilishi, odam
laming hamda qishloq xo‘jalik hayvonlarining, o iim i moddiy boy
liklaming buzilishi va yo‘q b o iib ketishi bilan tugaydigan hodisadir.
Tabiiy ofatlaming turlari xilma-xil:
yer silkinishi, suv toshqini, kuchli
shamol, y o n g in , qurg‘oqchilik, yer surilishi va boshqalar. Bu xildagi
tabiiy ofatlar bir-biriga b o g iiq holda hamda b o g iiq boim agan holda,
alohida yuzaga kelishi mum kin. Ya’ni bir tabiiy ofat boshqa ofat oqi
batida yuzaga kelishidir. Masalan, o ‘rmonda yonginlarning kelib chiqi
shi, to g ii joylardagi
ishlab chiqarish portlashlari, karyerlarni ishga so-
lishda, platinalar qurishda yem ing suriiishiga, qorlaming ko‘chishi va
boshqa ofatlaming kelib chiqishiga sabab b o iad i. Hech narsaga b o g iiq
bo im agan tabiiy ofatlar juda katta miqyosda va turli vaqtlargacha bir
necha soniya, daqiqadan (yer surilishi, yer silkinishi, qor ko‘chishi) bir
necha soatlargacha (kuchli qor va y o m g ir y o g ish i),
hatto kun va oyga-
cha (suv toshqini va y o n g in b o iish i) cho'zilishi mumkin. Lekin bu
